Wiadomości

Zwrot kosztów obrońcy z wyboru w procesie karnym w razie uniewinnienia oskarżonego

Opublikowany: sie 12, 07:32

W postępowaniu karnym zasadą staje się zwrot kosztów obrońcy z wyboru w wypadku wydania wyroku uniewinniającego.

26 lipca 2006 r. o godz. 9.15 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał połączone skargi konstytucyjne Jolanty W. (rozprawa rozpoczęta 25 kwietnia 2006 r.), Jadwigi C., Reginy R.-B. dotyczące zwrotu kosztów wynagrodzenia obrońcy z wyboru.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 632 pkt 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego w zakresie, w jakim ogranicza możliwość przyznania osobie uniewinnionej w sprawie z oskarżenia publicznego zwrotu kosztów wynagrodzenia obrońcy jedynie do “uzasadnionych wypadków” jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 42 ust. 2 Konstytucji (sygnatura sprawy SK 21/04).

Przeciwko Jolancie W. wniesiono oskarżenie publiczne. Oskarżona skorzystała z pomocy obrońcy z wyboru. Sąd rejonowy prawomocnym wyrokiem uniewinnił ją od popełnienia zarzucanego czynu, ale oddalił wniosek o zwrot poniesionych kosztów związanych z ustanowieniem obrońcy z wyboru. Uniewinniona zaskarżyła postanowienie sądu rejonowego do sądu okręgowego, który przyznał jej tylko częściowy zwrot kosztów obrony. Postanowienie sądu okręgowego ma charakter ostateczny. Prawo do zwrotu kosztów obrony jest uregulowane odmiennie dla pomocy prawnej świadczonej z wyboru i odmiennie dla pomocy prawnej świadczonej z urzędu. Osoba, która w sprawach z oskarżenia publicznego prawomocnym wyrokiem sądu została uniewinniona od popełnienia zarzucanego jej czynu, sama pokrywa koszty z tytułu występowania w sprawie obrońcy z wyboru. Jedynie w uzasadnionych przypadkach sąd może przyznać zwrot wynagrodzenia jednego obrońcy – w całości lub w części. Natomiast osoba korzystająca z obrońcy z urzędu jest wyłączona z obowiązku zwrotu Skarbowi Państwa kosztów tej obrony. Zdaniem skarżącej takie niczym nie uzasadnione zróżnicowanie w zakresie ponoszenia kosztów obrony wobec osób uniewinnionych narusza zasady: demokratycznego państwa prawnego, sprawiedliwości społecznej i równości, prawa do obrony oraz zasadę wynagradzania szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Zdaniem Jadwigi C. oskarżeni w sprawach oskarżenia publicznego, posiadający obrońcę z wyboru są dyskryminowani, gdyż muszą ponosić koszty ustanowienia obrońcy. Natomiast oskarżeni w sprawach z oskarżenia prywatnego w razie uniewinnienia nie ponoszą żadnych kosztów procesu. Natomiast Regina R.-B. podkreśla, że skoro oskarżyciel prywatny ponosi wszystkie koszty procesu, nie ma przeszkód by ponosił je w całości Skarb Państwa w przypadku umorzenia postępowania lub uniewinnienia oskarżonego w sprawach z oskarżenia publicznego.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego oznacza, że zasadą w postępowaniu karnym staje się zwrot kosztów obrońcy z wyboru w wypadku wydania wyroku uniewinniającego. Ustawodawca powinien w możliwie krótkim czasie podjąć działania mające na celu dostosowanie przepisu do rozstrzygnięcia TK. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego ustawodawca ma prawo normować zasady finansowania przez Skarb Państwa kosztów obrony z urzędu w sytuacjach uzasadniających tego rodzaju rozwiązanie. Nie mniej jednak konstytucyjna zasada sprawiedliwości społecznej może i powinna być odnoszona – w pewnych sytuacjach – również do społecznego poczucia sprawiedliwości. Jest to szczególnie widoczne w sprawach leżących u podstaw wszystkich trzech skarg konstytucyjnych, w których osoby cały czas niewinne – pierwotnie korzystające z konstytucyjnego domniemania niewinności, a następnie prawomocnie uniewinnione – ponoszą część kosztów postępowania. Ponadto zdaniem Trybunału w państwie prawnym zasadą powinno być obciążanie kosztami postępowania tej ze stron, która w jego toku nie zdołała utrzymać swojego stanowiska. W odniesieniu do zakończonych uniewinnieniem postępowań z oskarżenia publicznego oznacza to, że koszty ponosi strona oskarżająca, czyli organ władzy publicznej, a faktycznie – Skarb Państwa. Biorąc pod uwagę, że oskarżony jest w postępowaniu stroną słabszą, a wybór obrońcy przyczynia się do wyrównania szans procesowych, uznać trzeba, iż osoba uniewinniona otrzymuje całościowy zwrot kosztów postępowania, w tym kosztów obrony. Taka regulacja realizowałaby konstytucyjne prawo do obrony, a jej dodatkową zaletą byłoby minimalizowanie przez państwo negatywnych konsekwencji wynikających dla obywatela z faktu jego niesłusznego oskarżenia i prowadzenia przeciwko niemu postępowania karnego.

Źródło: www.trybunal.gov.pl

Skomentuj ten artykuł na forum