Wiadomości

Wypadek komunikacyjny - przestępstwo z art. 177 Kodeksu karnego

Opublikowany: sty 9, 11:49

§ 1.
„Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”
§ 2.
„Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.”
§ 3.
„Jeżeli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na jej wniosek.”

Artykuł ten przewiduje odpowiedzialność za spowodowanie wypadku komunikacyjnego. Wypadek komunikacyjny jest to pewne zdarzenie o mniejszej skali niż katastrofa. Art. 177 przewiduje dwa rodzaje wypadków: w §1 wypadek zwykły, w § 2 wypadek ciężki przy czym jedni uważają, że § 2 jest typem kwalifikowanym w stosunku do § 1. To rodzi różne komplikacje w praktyce. Raczej my stoimy przy stanowisku, że to nie jest typ kwalifikowany. Inne stanowisko jest trudne do zaakceptowania ponieważ skutek z § 2 nie jest wynikiem czynu z § 1. Tutaj nie ma prostego przeniesienia do § 1. W § 2 skutek stanowi samoistne następstwo naruszenia pewnych reguł, które nie wyczerpuje znamion czynu z § 1. Są to w związku z tym dwa typy podstawowe i § 1 i § 2 art. 177 k.k. W uzasadnieniu do k.k. zawarto definicję wypadku:

WYPADEK KOMUNIKACYJNY – to takie zdarzenie, które pociągnęło za sobą śmierć człowieka lub naruszenie czynności narządów ciała, albo rozstrój zdrowia przynajmniej jednej osoby nie licząc sprawcy trwającego dłużej niż 7 dni.

Wypadek komunikacyjny różni się od katastrofy nie nagłością zdarzenia lecz rozmiarami skutku rzeczywiście powstałego w wyniku zdarzenia bez względu na możliwość określenia ich skali. Sprawcą wypadku może być każdy uczestnik ruchu, a więc również i pieszy. Niektórzy mówią, że pieszych obowiązują tylko ogólne zasady ostrożności. Nie obowiązują ich zasady bezpieczeństwa z art. 177 k.k. Te zasady odnoszą się do pojazdów. I mówią, że pieszy odpowie tylko pod takim warunkiem, że skutek jego zachowania (naruszenie tych zasad ostrożności) wywołał zagrożenie bezpieczeństwa ruchu. Praktyka aż takiego rozróżnienia nie czyni i przy art. 177 najczęściej tak będzie, że pieszy sprowadza zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu np. wtargnie nagle pod jadący samochód, a możliwości zahamowania i uniknięcia zderzenia są nikłe. Może być też taka sytuacja, że będzie naruszenie zasad ostrożności przez pieszego bez sprowadzenia samego niebezpieczeństwa a i tak będzie odpowiadał.

Cały art. 177 dot. przestępstwa nieumyślnego. Skutek może być spowodowany wyłącznie nieumyślnie. Jeżeli wykażemy sprawcy, że skutek spowodował umyślnie, to zapominamy o art. 177 i w ogóle nie kierujemy się tym, że on np. prowadził pojazd. Jeżeli sprawca chciał przejechać np. teściową, to będzie odpowiadał ze 177, ale za zabójstwo. Pojazd traktujemy wówczas jako narzędzie zbrodni. Podobnie z uszczerbkiem na zdrowiu, czy naruszeniem czynności narządów ciała umyślnie. Wątpliwości pojawiają się dlatego, że nie rozróżnia się skutku od samego naruszenia zasad bezpieczeństwa. Otóż zasady bezpieczeństwa mogą być naruszone „chociażby nieumyślnie…”. Czyli z tego wynika, że mogą być naruszone umyślnie. Ktoś może naruszyć zasady bezpieczeństwa umyślnie, ale nie odbierze to art. 177 jako całości tego, że będzie on odpowiadał w skrócie mówiąc za przestępstwo nieumyślne. Czyli musimy to odróżnić po prostu mamy do czynienia z przestępstwem nieumyślnym, które może być spowodowane przez naruszenie zasad bezpieczeństwa umyślnie lub nieumyślnie. Mają tutaj zastosowanie reguły art. 9 § 2 k.k. czyli czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia (nie ma zamiaru zabicia przechodnia) popełnia go jednak na skutek nie zachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach mimo, że możliwość popełnienia czynu przewidywał lub mógł przewidzieć.

Mamy teraz dwie rzeczy wypadek nieumyślny i zasady bezpieczeństwa, które mogą być naruszone umyślnie bądź nieumyślnie. Musi być jeszcze związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem zasad bezpieczeństwa a wypadkiem. Co rozumiemy przez zasady bezpieczeństwa w ruchu szeroko zajmowaliśmy się na łamach serwisu prawoity.pl.

Jak już wspomnieliśmy naruszenie zasad może nastąpić umyślnie albo nieumyślnie zaś skutki czynu decydujące o zaistnieniu przestępstwa są nieumyślne. Więc oba te typy przestępstw są przestępstwami nieumyślnymi. I to nie ulega zmianie bez względu na to czy naruszenie zasad było umyślne czy nieumyślne. W linii orzeczniczej SN wypracowano stanowiska co do tego kiedy przyjmujemy, że naruszenie zasad jest umyślne, a kiedy możemy przyjąć, że jest nieumyślne. Ale trzeba pamiętać o tym, że to może być płynne. To jest pewne wskazanie, żeby łatwo nam się było w tym poruszać. Przyjmujemy, że umyślne naruszenie zasad ma miejsce w razie:

• prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości,
• prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości bez uprawnień,
• nie obserwowanie przedpola jazdy przez kierującego pojazdem, ale także w razie nienależytego obserwowania, bo jest czymś zajęty np.: manipuluje przy radiu,
• świadome i wyraźne przekroczenie dozwolonej prędkości,
• wyprzedzanie pojazdów w miejscu niedozwolonym,
• świadomość możliwości wystąpienia napadów padaczkowych,
• SN w jednym orzeczeń przyjął także umyślne naruszenie zasad bezpieczeństwa poprzez kichnięcie,

Generalnie rozgraniczenie umyślności od nieumyślności przy naruszeniu zasad bezpieczeństwa będzie trudne. Umyślnie będą miały najczęściej miejsce, wtedy kiedy następuje świadome ktoś postępuje wbrew nakazom i zakazom. Tym mamy się kierować. No wiadomo, że jak wypił to się świadomie wprowadził w taki stan i dodatkowo jechał, albo przekracza prędkość. Natomiast co będziemy zaliczali do nieumyślnego naruszenia zasad ? Generalnie SN idzie w tym kierunku, że mamy tutaj do czynienia z pewną błędną oceną istniejącej sytuacji jaka wydarzyła się na jezdni. Nastąpił błąd w jakimś rozumowaniu danego sprawcy np.: sądzi, że dokona bezpiecznie manewru wyprzedzania, źle ocenił odległość, prędkość. Zawsze przy zarzutach i przy akcie oskarżenia musimy określać czy dany sprawca naruszył umyślnie czy nieumyślnie zasady bezpieczeństwa.

Art. 177 k.k. zawierał będzie wskazówkę co do tego, gdzie, w jakim miejscu może być popełnione to przestępstwo. Oczywiście miejscem tym jest to, gdzie odbywa się ruch czyli mogą to być drogi. Ponadto przestępstwo to może być popełnione nie tylko na drogach, szlakach kolejowych, lotniskach, ale także na terenach budowlanych, przemysłowych, podziemiach kopalń o ile odbywa się tam transport materiałów, ludzi. Są to również poligony, tereny przeznaczone do parkowania pojazdów mechanicznych, ruch kolejek linowych. Do ruchu wodnego zaliczamy również to co dzieje się pod wodą. Przy ruchu powietrznym także przestrzeń kosmiczną.

Może się zdarzyć, że dany odcinek drogi będzie wyłączony z ruchu np.: w celu przeprowadzenia tam testów badawczych to nie ma to znaczenia dla odpowiedzialności z art. 177 k.k.

SN wskazał również miejsca, w których nie powinniśmy traktować jako miejsc potencjalnych, w których można by przypisać odpowiedzialność z art. 177 k.k. Punktem wyjścia rozważań SN było to, że to przestępstwo nie może być popełnione w każdym miejscu, gdzie odbywa się ruch pojazdów. Gdyby tak było to za miejsce takie można byłoby uznać garaż, gdzie taki ruch się odbywa. Nie są miejscami popełnienia tego przestępstwa miejsca, w których nie odbywa się ruch ogólno dostępny, a jedynie w danym miejscu dopuszcza się ruch pojazdów ściśle określonego, wąskiego grona osób. Czyli nie są takimi miejscami np.: drogi prywatne prowadzące do gruntów rolnych, z których właściciel pozwala korzystać, sady, warsztat samochodowy, ścieżki leśne.

Z artykułu 177 k.k. odpowiadać może tylko ten sprawca, który wywołał określony w nim skutek. Wystąpiła tu istotna zmiana w zakresie penalizacji w stosunku do dawnego art. 145 d.k.k. określającego to przestępstwo. Otóż przestępstwem ze 177 k.k. nie jest już wypadek powodujący tylko poważne szkody w mieniu. Dawniej tak było, że osoby uczestniczące w wypadku inne niż kierowca mogły wyjść bez szwanku, ale były poważne uszkodzenia samochodu nie należącego do sprawcy. W tej chwili czegoś takiego nie ma. Jeżeli nie ma obrażeń, to nie stosujemy art. 177 k.k. § 1 art. 177 k.k. wyraźnie mówi, że może być zastosowanie, gdy inna osoba niż sprawca odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1 k.k. Jeżeli są szkody w mieniu, to jest to obecnie wykroczenie. Tak samo wykroczeniem będzie wypadek, którego konsekwencją będzie naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni. Ustawodawca uznał, że nie powinny być spenalizowane obrażenia przy wypadku określone w art 157 § 2 k.k. Czyli nie omijajmy woli ustawodawcy i nie sięgajmy do samego 157 § 2 k.k. Oczywiście są głosy odmienne.

Przy wypadku ciężkim pojawia się problem do jakiego artykułu odwołuje się ustawodawca poprzez zwrot „ciężki uszczerbek na zdrowiu”. Tego ustawodawca wprost nie mówi, ale trzeba tutaj sięgać po art. 156 k.k. (dlatego, że mamy tu tożsamość zwrotów) jeżeli chodzi o rozumienie tego zwrotu. Czyli będziemy mieli ten ciężki uszczerbek jeżeli będą spełnione wszystkie znamiona związane z art. 156 §1 k.k.

Przestępstwo z art. 177§1 i §2 jest ścigane z urzędu (oskarżenia publicznego). Ale w sytuacji, gdy ofiarą wypadku jest osoba najbliższa ściganie przestępstwa z §1 następuje na jej wniosek. Jest to tzw. ściganie względnie wnioskowe uzależnione od złożenia wniosku tylko wówczas, gdy obrażeń doznała osoba najbliższa.

Kto jest osobą najbliższą to mamy powiedziane w §11 art. 115 k.k. SN wyjaśnił, że osobami najbliższymi są też:

• pasierb oskarżonego jako powinowaty w linii wstępnej,
• mąż siostry oskarżonego jako powinowaty w linii bocznej.

Osobami pozostającymi we wspólnym pożyciu są wyłącznie konkubina i konkubent.

Wprowadzenie trybu wnioskowego będzie rodziło komplikacje jeżeli taki wniosek nie zostanie złożony, bo mamy tutaj najczęściej przy takim wypadku naruszenie zasad bezpieczeństwa. Jest art. 86 kw., który przewiduje odpowiedzialność za naruszenie zasad bezpieczeństwa obowiązujących w ruchu. I teraz może się pojawić problem kiedy nie możemy przeprowadzić postępowania o czyn z art. 177, bo nie było wniosku osoby najbliższej. Czy sprawca zdarzenia może odpowiadać z Kodeksu wykroczeń czy znosi to przepis § 3 art. 177 k.k. Zapatrywania są tutaj różne i nie ma zgody co do rozwiązania problemu.

Przyjmuje się, iż art. 177 § 1 i § 2 może pozostawać w zbiegu z art. 174 § 1 i § 2. Dalej w zbiegu ze 178 k.k., 162. Art. 177 wyłącza stosowanie art. 155, 156 § 2, 157 § 3 natomiast jest zbieg realny czyli dwa odrębne czyny z art. 289 k.k.

Skomentuj ten artykuł na forum