Wiadomości

Wymuszenie rozbójnicze - art. 282 Kodeksu karnego

Opublikowany: gru 29, 09:04

„Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, przemocą, groźbą zamachu na życie lub zdrowie albo gwałtownego zamachu na mienie, doprowadza inną osobę do rozporządzenia mieniem własnym lub cudzym albo do zaprzestania działalności gospodarczej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.”

Potocznie przestępstwo opisane w tym art. nazywane jest wymuszeniem rozbójniczym. Działanie sprawcy może tutaj polegać na: przemocy, groźbie zamachu na życie lub zdrowie albo gwałtownego zamachu na mienie. Przestępstwo to może być popełnione tylko umyślnie i tylko w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

Jeżeli mamy taką sytuację, że ktoś działa jedynie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i stosuje przemoc, ale nie doprowadza innej osoby do rozporządzenia swoim mieniem, albo np.: sprawca chce, aby jego sąsiad zakończył działalność gospodarczą, bo chce wprowadzić na rynek swoje produkty używa groźby zamachu na życie, tamten boi się tej groźby i odbiera to jako groźbę i pomimo tego nie zaprzestaje działalności gospodarczej. To wtedy takiego rodzaju sytuacje będziemy traktowali jako usiłowanie do art. 282 kk. Podobnie będzie usiłowaniem kiedy na kogoś oddziaływano przemocą i ten nie rozporządził mieniem. Jeżeli nie ma doprowadzenia innej osoby do określonych w tym artykule skutków to wtedy przyjmujemy jedynie usiłowanie popełnienia przestępstwa z art. 282 kk.

Zdarzało się tak, że błędnie stosowano art. 282 kk. w sytuacjach kiedy celem określonej osoby wcale nie było osiągnięcie korzyści majątkowej i tak np.: zdarzała się przemoc w sytuacji kiedy ktoś z zemsty chciał aby inna osoba zaprzestała działalności gospodarczej, albo komuś przeszkadzał hałas wydobywający się z niewielkiego zakładu i ta osoba groziła właścicielowi przez telefon pozbawieniem życia jeżeli nie zaprzestanie produkcji. W takich przypadkach nie wolno stosować art. 282 kk., bo stosuje się go tylko wówczas jeżeli ktoś, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, przemocą, groźbą zamachu na życie lub zdrowie albo gwałtownego zamachu na mienie ma zamiar doprowadzić inną osobę do rozporządzenia mieniem. Może być w takich sytuacjach zastosowany art. 190 kk. , art. 191 kk. , jeżeli była przemoc na osobie pokrzywdzonego to może być zastosowany któryś z art. regulujących przestępstwa przeciwko zdrowiu, jeżeli był gwałtowny zamach na mienie to wtedy np.: zniszczenie mienia lub jego uszkodzenie bądź uczynienie go niezdatnym do użytku.

Art. 282 kk. jest przestępstwem skutkowym. Tutaj skutkiem jest doprowadzenie innej osoby do określonego zachowania. Często myli się to przestępstwo skutkowe z rozbojem. Różnice jakie w stosunku do rozboju będą następujące: przy wymuszeniu zamiar jest inaczej ukierunkowany niż przy rozboju. Przy wymuszeniu ten zamiar idzie ewidentnie w kierunku wymuszenia świadczenia lub wymuszenia zachowania polegającego na zaprzestaniu działalności. Przy rozboju będzie on skierowany na zabór. Przy rozboju tylko prawo do rzeczy ruchomej objęte jest określoną ochroną. Przy art. 282 kk. wola ustawodawcy jest szeroka, ponieważ tutaj będzie chodziło o ochronę mienia w każdej postaci, a nawet swobodę działalności gospodarczej to będzie np.: przy wymuszeniu rozbójniczym dotyczyć nieruchomości bo może ono być ukierunkowane na to, aby zmusić pokrzywdzonego do przeniesienia własności gruntu na określoną osobę niekoniecznie na sprawcę chociaż musi być ten element osiągnięcia korzyści przez sprawcę. Przy rozboju przyjmuje się, iż środek przymusu oraz zabór następowały równocześnie, albo bezpośrednio po zastosowaniu wymienionych tam środków przymusu. W art. 282 kk. będzie inaczej. Tutaj chodzi bowiem o doprowadzenie do późniejszego rozporządzenia jeżeli chodzi o sytuacje kiedy pokrzywdzony ma jeszcze możliwość zastanowienia się nad tym czy zastosować się do tej przemocy czy też nie. To widać dokładnie na tle typowego dla art. 282 kk. przypadku jakim jest wymuszanie haraczu czyli żądanie pieniędzy lub innych świadczeń majątkowych pod groźbą wyrządzenia np.: krzywdy fizycznej lub zniszczenia mienia. Wymuszeniem rozbójniczym będziemy obejmowali także przypadki porwania osoby dla okupu. W każdym razie przyjmuje się przynajmniej teoretycznie przy wymuszeniu rozbójniczym pokrzywdzony ma jednak tą możliwość niezastosowania się do oczekiwań sprawcy. Kolejną różnicą jest to, że przy art. 282 kk. nie mamy tego co występuje przy rozboju, a mianowicie nie ma tutaj doprowadzenia człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności.

Art. 282 kk. w sposób wyczerpujący i ostateczny określa sposoby zachowania sprawcy i jakiekolwiek inne tutaj w grę nie wchodzą. Doprowadzenie, o którym mowa w art. 282 kk. jest równoznaczne z przymuszeniem innej osoby do określonego zachowania. W tym artykule jest mowa o groźbie zamachu i ona podnosi, że ta groźba musi być odebrana przez pokrzywdzonego jako groźba realna, możliwa do ziszczenia się i wzbudzająca w nim obawę, iż zostanie spełniona.

Groźba nie musi być skierowana wobec pokrzywdzonego. To może być groźba zamachu na życie osoby trzeciej np.: porwę ci dziecko, zabiję ci żonę. Jest obojętne na czyje życie nastaje nasz sprawca. W doktrynie są wyrażone wprost poglądy, że może to być zdrowie kogoś z rodziny. Tutaj kontrargumentem przy tym artykule mogło by być to, że w tym art. celem jest jednak w pewnym sensie doprowadzenie do pewnej niekorzystnej sytuacji po stronie pokrzywdzonego. Tu trzeba zapamiętać, że ta groźba ma być w odbiorze pokrzywdzonego groźbą realną.

Ustawodawca w art. 282 kk. wprowadza sformułowanie „gwałtownego zamachu na mienie”. Tego nie ma przy zamachu na życie lub zdrowie. Zamach na mienie jest innym zamachem niż zamach na życie i zdrowie w związku z tym ustawodawca wprowadza tutaj ten dodatkowy element aby nie stosować takiej kwalifikacji prawnej czynu do dość błahych sytuacji, a mianowicie musi być gwałtowny zamach na mienie. Gwałtowny to jakiś szybki, intensywny o jakimś dużym ładunku np.: podpalenie, wysadzenie w powietrze, wytrucie bydła. Oprócz gwałtowności bierze się także tutaj rozmiar szkody. To nie jest obojętne dla art. 282 kk.

Groźba nie musi być wyrażona wyraźnie, precyzyjnie.

Rozporządzenie mieniem, o którym mowa w art. 282 kk. może polegać także na zapisie testamentowym, na zmuszeniu kogoś do wystawienia czeku zawarcie umowy notarialnej czy innej przenoszącej prawo. Może być też sytuacja kiedy ktoś zmusza inną osobę do przejęcia zobowiązań finansowych czyli ktoś przyjmuje na siebie dług sprawcy czynu z art. 282 kk. bardzo typowym przypadkiem jest także wymuszenie prolongaty długu, przeniesienie spłaty długu na inny termin. Dalej może to być rezygnacja z jakiegoś słusznego roszczenia np.: odszkodowania.

Zaprzestanie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 282 kk. traktowane jest dosyć szeroko i nie jest to tylko definitywne zakończenie, ale to może być zmuszenie kogoś do czasowego zawieszenia prowadzenia takiej działalności. Dalej to może być zmiana profili produkcji np.: w ciągu jednego dnia, a tym bardziej oczywiście likwidacja.

Art. 282 kk. jest mylony czasem z art. 191 kk. czyli z przestępstwem zmuszenia człowieka do określonego zachowania. Oczywiście są tutaj różnice przede wszystkim przy art. 282 kk. mamy działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Art. 282 k.k. będzie pozostawało w pozornym zbiegu z art. 190 kk. W orzecznictwie przyjęta jest, że wymuszenie rozbójnicze wchodzi w grę wtedy gdy pokrzywdzony lub ta inna osoba rozporządza mieniem w przyszłości. Natomiast kiedy to rozporządzenie miało by być niezwłocznie to przyjmuje się rozbój.

Jeżeli o chodzi o art. 282 kk. to podobnie jak art. 281 kk., art. 280 § 1 kk., art. 279 § 1 kk. przewiduje wypadek mniejszej wagi. Jest to wyrażone w art. 283 kk. W takiej sytuacji bierzemy pod uwagę przedmiotowe i podmiotowe okoliczności zdarzenia, a więc również kwestię pobudek, motywu, celu. Dalej bierzemy pod uwagę kwestię rozmiaru szkody, sposób zachowania sprawcy.

Skomentuj ten artykuł na forum