Wiadomości

Powszechny obowiązek obrony - zmiany w ustawie.

Opublikowany: lip 26, 13:03

Nowe regulacje prawne dotyczące zostały wprowadzone ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie ustawy o służbie zastępczej.

W wyniku nowelizacji ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej wprowadzono zasadnicze zmiany w zakresie prowadzenia poboru. Dokonano też istotnych zmian w innych obszarach dotyczących:

• poboru kobiet, zwiększając grupy kobiet podlegających temu obowiązkowi,

• zasad kierowania poborowych i żołnierzy rezerwy na ich wniosek do wojskowych komisji lekarskich, znosząc martwe przepisy dotyczące ponoszenia kosztów za badania lekarskie oraz wprowadzając możliwość takiego skierowania wyłącznie w przypadku istnienia uzupełnieniowych potrzeb Sił Zbrojnych,

• służby w obcym wojsku lub obcej organizacji wojskowej, ograniczając przypadki udzielania zgody na tę służbę,

• ewidencji wojskowej, określając między innymi dane, które mogą być przetwarzane w ewidencji wojskowej, a także definiując pojęcie „uregulowanego stosunku do służby wojskowej” i tworząc podstawy prawne wydawania w tej sprawie zaświadczeń przez WKU,

• mianowania na wyższy stopień wojskowy byłych żołnierzy zawodowych, co jest konsekwencją inicjatywy ustawodawczej Senatu,

• wydłużenia łącznego czasu odbywania służby wojskowej przez żołnierzy rezerwy w okresie pozostawania w rezerwie,

• zwiększenia zakresu uprawnień z tytułu odbywania służby wojskowej, wprowadzając m. in. możliwość zawieszania spłat kredytów bankowych dla wszystkich żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową lub ćwiczenia wojskowe. Poprzednio prawo to przysługiwało tylko żołnierzom uznanym przez właściwy organ gminy za tzw. „jedynych żywicieli” lub „samotnych”.

Najistotniejsze znaczenie i wpływ na realizację zadań przez terenowe organy administracji wojskowej i funkcjonowanie Sił Zbrojnych w zakresie problematyki uzupełnieniowej mają przepisy zmieniające okres podlegania obowiązkowi odbycia zasadniczej służby wojskowej przez poborowych i termin ich przenoszenia do rezerwy bez odbycia tej służby.

Zmienione zostały również odpowiednio zasady udzielania odroczeń służby wojskowej i odbywania przeszkolenia wojskowego. Ponadto zmiany dotyczą też spraw kompetencyjnych w zakresie zwalniania żołnierzy z zasadniczej służby wojskowej przed jej odbyciem i terminu przenoszenia do rezerwy tych żołnierzy.

Istotę zmian w organizacji i prowadzeniu poboru stanowi zniesienie powiatowych i wojewódzkich komisji poborowych, do właściwości których należało jedynie udzielanie poborowym odroczeń zasadniczej służby wojskowej z tytułu konieczności sprawowania bezpośredniej opieki nad członkiem rodziny. Zamiast tych komisji w czasie poboru działać będą dwa niezależne organy, a mianowicie wójt (burmistrz lub prezydent miasta) oraz wojskowy komendant uzupełnień. Uproszczona została też procedura powoływania powiatowych i wojewódzkich komisji lekarskich. Obecnie nie będzie już wymogu uzgadniania składu tych komisji z okręgowymi radami lekarskimi. Jednocześnie zostały określone w sposób precyzyjny czynności realizowane w czasie poboru i kompetencje organów w tych sprawach.

Dotychczasowe kompetencje powiatowych i wojewódzkich komisji lekarskich nie uległy zmianie. Natomiast zadania pozostałych organów odpowiedzialnych za przygotowanie i prowadzenie poboru określone wcześniej w zasadzie w przepisach wykonawczych lub w formie zwyczajowo przyjętych ustaleń zostały obecnie wprost przeniesione do ustawy. Do nowych uprawnień wojskowego komendanta uzupełnień realizowanych w czasie poboru dodana została możliwość wnioskowania do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) o zarządzenie przymusowego doprowadzenia poborowych, którzy nie stawili się w czasie poboru przed wojskowym komendantem uzupełnień lub nałożenia grzywny na tych poborowych.

Ponadto WKU przejmie dotychczasową kompetencję powiatowych komisji poborowych do udzielania poborowym odroczeń zasadniczej służby wojskowej z tytułu konieczności sprawowania bezpośredniej opieki nad członkiem rodziny. Podstawą decyzji o odroczeniu będzie wydawana w oparciu o uprzednie rozstrzygnięcie organu gminy o konieczności sprawowania tej opieki.

Za przeprowadzenie poboru na obszarze powiatu nadal odpowiadać będzie starosta. Obecnie jednak zostało określone na czym ta odpowiedzialność będzie polegać. W myśl nowych przepisów starosta będzie odpowiedzialny za przygotowanie lokalu na potrzeby prowadzenia poboru, zapewnienie niezbędnego wyposażenia i przedmiotów do pracy, porządek i bezpieczeństwo oraz ochronę pomieszczeń i dokumentacji po zakończeniu godzin urzędowania organów wykonujących zadania w czasie poboru. Należy zwrócić uwagę, że możliwość zatrudniania przez starostę personelu pomocniczego dla wojskowego komendanta uzupełnień ma charakter fakultatywny. W związku z tym wojskowi komendanci uzupełnień muszą dołożyć wszelkich starań i odpowiednio wcześniej monitować potrzebę zatrudnienia odpowiedniej liczby pracowników.

Zmiany dotyczą też zakresu wykonywania przez organy wojskowe kontroli prowadzenia poboru. Takie uprawnienie przysługuje tylko Ministrowi Obrony Narodowej oraz szefom wojewódzkich sztabów wojskowych. Oznacza to, że inne organy np. Dowódca Wojsk Lądowych lub dowódcy okręgów wojskowych, jeżeli nie posiadają upoważnienia Ministra Obrony Narodowej, nie są uprawnieni do kontroli.

Zakres kontroli rozszerzono natomiast także na działalność wojewódzkich i powiatowych komisji lekarskich, a wnioski z pracy tych organów przekazuje się odpowiednio Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji lub wojewodom.

Nowe regulacje dotyczące możliwości objęcia obowiązkiem stawienia się do poboru określonych grup kobiet posiadających kwalifikacje przydatne w służbie wojskowej, uwzględniają fakt, że kwalifikacje takie z reguły nabywane są w ramach studiów wyższych, których ukończenie niejednokrotnie następuje po ukończeniu 24 lat życia przez poborowych. Z tego względu podniesiona została do 28 lat granica wieku kobiet stawiających do poboru. Ponadto poszerzono katalog kwalifikacji, których posiadanie może spowodować wezwanie określonych grup kobiet do poboru i tym samym możliwość ich powołania do służby wojskowej w rezerwie. Nie oznacza to jednak, że wszystkie grupy kobiet będą wzywane w najbliższych latach do poboru. W projektowanych przepisach wykonawczych obowiązkiem stawienia się do poboru proponuje się objąć jak obecnie kobiety posiadające kwalifikacje medyczne i weterynaryjne, a dodatkowo psychologów oraz – w celu umożliwienia ochotniczego odbywania zajęć wojskowych – także ochotniczki studentki akademii morskich.

Nowe przepisy dotyczące udzielania obywatelom zgody na służbę w obcym wojsku lub obcej organizacji wojskowej nie stanowią nowego obszaru regulacji, a jedynie uszczegóławiają procedurę postępowania i określają warunki jej udzielenia lub odmowy. Do uzyskania takiej zgody przestali być uprawnieni żołnierze niezawodowi będący w czynnej służbie wojskowej. Wyłączono też możliwość udzielenia zgody osobom, które posiadają nieuregulowany stosunek do służby wojskowej lub przewiduje się dla nich określone zadania w czasie mobilizacji lub wojny, a także osobom które pełniły służbę zastępczą, niezdolnym do służby wojskowej, karanym lub unikającym obowiązku wojskowego. Ponadto zgody na służbę w obcym wojsku obywatele polscy nie otrzymywaliby w stanach nadzwyczajnych (mobilizacji, wojny, stanu wojennego, stanu wyjątkowego).

Dostosowano przepisy dotyczące prowadzenia ewidencji wojskowej do wymogów Konstytucji oraz przepisów o ochronie danych osobowych. Z tego względu wprost w ustawie zostały wskazane dane osobowe przetwarzane w ewidencji wojskowej. Ich uszczegółowienie nastąpi w nowym rozporządzeniu wykonawczym. Wskazano też organy i instytucje, którym można udostępniać dane osobowe oraz zakres tego udostępnienia.Istotne znaczenie w tym zakresie ma również wprowadzenie możliwości przetwarzania danych osobowych bez potrzeby uzyskania zgody osoby, której te dane dotyczą. Na osoby podlegające ewidencji wojskowej nałożono obowiązek udzielania danych ich dotyczących i przetwarzanych w tej ewidencji. To rozwiązanie pozwoli zarazem na wprowadzenie przepisami wykonawczymi nowych dokumentów ewidencyjnych, a mianowicie ankiet osobowych wypełnianych przez obywateli przy zakładaniu ewidencji wojskowej. Ponadto rozszerzono zakres podmiotowy prowadzonej ewidencji wojskowej o osoby, które nie podlegają obowiązkowi czynnej służby wojskowej, ale którym można nadać pracowniczy przydział mobilizacyjny. Pozwoli przetwarzać dane osobowe tych osób na potrzeby wydania im pracowniczej karty mobilizacyjnej.

Na wyższe stopnie wojskowe można mianować byłych żołnierzy zawodowych, jeżeli mianowanie to jest uznaniem ich zasług z tytułu wykonywania działalności związanej z obronnością państwa. Mianowanie może odbyć się tylko raz, w tym samym korpusie kadry oraz nie wyżej jak do etatowego stopnia wojskowego posiadanego przed zwolnieniem z wojska. Dotychczas problematyka ta nie była uregulowana ustawowo.

Najistotniejsze z punktu widzenia problematyki uzupełniania Sił Zbrojnych są zmiany w obszarze powoływania poborowych do odbycia zasadniczej służby wojskowej i ich przenoszenia do rezerwy bez odbycia tej służby. W miejsce regulacji dotyczących górnej granicy wieku 24 i 28 lat życia, po ukończeniu której poborowych niepowołanych do odbycia zasadniczej służby wojskowej przenosi się do rezerwy, wprowadzono przepisy stanowiące, że powołanie poborowego do odbycia zasadniczej służby wojskowej będzie możliwe w określonym przedziale czasowym wynoszącym 18 miesięcy, a po upływie tego okresu należy przenieść go do rezerwy.

Istotny jest początek biegu terminu tego okresu. Okres ten będzie rozpoczynał się, co do zasady, od dnia stawienia się do poboru. Jeżeli jednak poborowy nie stawi się do poboru, to wówczas okres ten rozpocznie się od dnia jego stawienia się w wojskowej komendzie uzupełnień w celu uregulowania stosunku do powszechnego obowiązku obrony.

Dużym wyzwaniem dla WKU będzie też obowiązek informowania poborowych na ich wniosek o przewidywanym terminie ich powołania do zasadniczej służby wojskowej.

W przypadku wystąpienia określonych okoliczności uniemożliwiających powołanie poborowego do zasadniczej służby wojskowej w okresie 18 miesięcy od poboru, okres ten ulega przerwaniu i zaczyna się od początku dopiero po ustaniu tych okoliczności. Nowe regulacje ograniczają możliwość uchylania się poborowych przed odbyciem służby wojskowej, gdyż każde niestawienie się na wezwanie WKU lub niepoddanie się badaniom lekarskimi czy psychologicznym powoduje przerwanie dotychczasowego okresu i rozpoczęcie od nowa kolejnego.

W praktyce oznacza to, że wcześniej czy później poborowy powinien się zadeklarować w sprawie ustalenia jego dyspozycji do odbycia zasadniczej służby wojskowej, ponieważ okoliczności uniemożliwiające to powołanie zależą od niego i w razie ich wystąpienia nie zostanie przeniesiony do rezerwy.W nowelizacji ustawy precyzyjnie określono również termin rozpoczęcia kolejnych okresów dyspozycji do odbycia służby oraz rodzaje dokumentów i czynności rozpoczynające ich bieg. Ważnym zadaniem organów wojskowych będzie ustalenie i udokumentowanie terminu przerwania takiego okresu oraz rozpoczęcia nowego okresu dyspozycji do odbycia służby wojskowej.

Niektóre przyczyny uniemożliwiające odbycie zasadniczej służby wojskowej w praktyce oznaczać będą uwolnienie poborowych od tego obowiązku i ich przeniesienie do rezerwy bez odbycia zasadniczej służby wojskowej. Dotyczy to poborowych:

• którzy spełnili taki obowiązek w innym państwie, w którym zamieszkiwali na stałe i byli lub są obywatelami tego państwa np. repatrianci,
• którym uchylono lub wygasło udzielone po raz trzeci odroczenie z tytułu bezpośredniej opieki nad członkiem rodziny,

• wobec których zakończono pozytywnie procedurę przyjęcia do służby w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Agencji Wywiadu.

Niezależnie od wymienionych przypadków pozostawiono możliwość wcześniejszego przenoszenia do rezerwy określonych grup poborowych w drodze rozporządzenia MON.

Zmiany objęły też obszar odbywania przeszkolenia wojskowego. W przypadku studentów zniesiono wymóg zaliczania drugiego roku studiów wyższych zawodowych lub trzeciego roku studiów magisterskich, jako warunek powołania i odbycia przeszkolenia wojskowego w trakcie studiów. Umożliwiono też studentom odbywanie przeszkolenia wojskowego w kolejnych latach studiów.

Wobec studentów, którzy po złożeniu wniosku o powołanie na przeszkolenie wojskowe unikają tego powołania, zniesiono możliwość uregulowania stosunku do służby wojskowej w czasie studiów. Poborowi ci będą zobowiązani spełnić obowiązek wojskowy na zasadach ogólnych.

Absolwentom szkół wyższych skrócono natomiast z 18 do 12 miesięcy okres oczekiwania na przeniesienie do rezerwy po ukończeniu szkoły. Wprowadzono też przepisy kompetencyjne umożliwiające to przenoszenie.

Aby umożliwić, jeszcze według dotychczasowych przepisów, przeniesienie do rezerwy poborowych 24 i 28 – latków, zmiany w tym obszarze wejdą w życie dopiero z dniem 3 stycznia 2006 r.

Mając na uwadze potrzebę zapewnienia stabilności uzupełniania jednostek wojskowych w okresie następującym bezpośrednio po wejściu w życie ustawy, konieczne było wprowadzenie odpowiednich przepisów przejściowych. Wyjaśnić należy, że nowe przepisy wprawdzie jeszcze nie obowiązują, ale okoliczności powodujące początek biegu 18 – miesięcznych okresów dyspozycji poborowych do odbycia zasadniczej służby wojskowej faktycznie już występują.

Z tego względu, w niektórych przypadkach, koniec tych okresów może nastąpić nawet od razu po wejściu w życie ustawy. Dlatego też dla poborowych, którzy w okresie 6 miesięcy po wejściu w życie nowych regulacji, czyli w okresie od 3 stycznia do 3 lipca 2006 r. podlegaliby przeniesieniu do rezerwy, termin tego przeniesienia przedłuża się z mocy prawa o okres 12 miesięcy. W tym czasie podlegają oni obowiązkowi odbycia zasadniczej służby wojskowej. Uwzględniając powyższe, WKU już ustalają dla poszczególnych poborowych termin rozpoczęcia okresu dyspozycji do powołania, przewidywany termin zakończenia tego okresu oraz termin jego rozpoczęcia i zakończenia w okresie przejściowym.

Konsekwencją wprowadzenia zmian dotyczących przenoszenia poborowych do rezerwy są zmiany w systemie udzielania odroczeń zasadniczej służby wojskowej.Zniesione zostały ograniczenia czasowe dotyczące wieku poborowych przy udzielaniu odroczeń z tytułu pobierania nauki. Również w przypadku odroczeń na ważne sprawy osobie lub rodzinne zniesiona została przesłanka wyłączająca możliwość odroczenia, jeżeli spowodowałoby to nieodbycie zasadniczej służby wojskowej. Jedynie w przypadku odroczeń z tytułu sprawowania opieki nad członkiem rodziny ograniczono do trzech liczbę możliwych odroczeń z tego tytułu. Przyjęte rozwiązania uproszczą system udzielania odroczeń, odciążą pracowników zajmujących się tą problematyką i pozwolą zwiększyć ich zaangażowanie w problematykę powoływania do służby wojskowej i bardziej indywidualnym trybem prowadzenia spraw poszczególnych poborowych od poboru do przeniesienia do rezerwy.

Źródło: www.mon.gov.pl

Skomentuj ten artykuł na forum