Wiadomości

Apelacja w prawie karnym (cz.7) – obraza przepisów prawa procesowego

Opublikowany: cze 27, 00:51

Obraza przepisów prawa procesowego – podobnie jak obraza przepisów prawa materialnego – charakteryzuje się tym, że dotyczy też prawa.

Zarzut obrazy prawa procesowego podniesiemy gdy analizując treść wyroku stwierdzamy, że nieprawidłowe rozstrzygnięcie było wynikiem uchybień tkwiących w postępowaniu sądu, w samym wyrokowaniu no i w oparciu wyroku nie na wszystkich dowodach ujawnionych w postępowaniu, pominięciu niektórych dowodów, nie ujawnieniu jakichś dowodów, które wprawdzie w sprawie występowały, ale sąd nie zadał sobie trudu i tych dowodów nie przeprowadził, np. w aktach sprawy były protokoły z czynności procesowych, a sąd ich nie ujawnił w toku postępowania dowodowego albo jakiś świadek składając zeznania powołał się na innego świadka, a sąd tego świadka nie wezwał i nie przesłuchał.

Do tych zarzutów powinniśmy również zaliczyć wadliwe uzasadnienie wyroku polegające chociażby na tym, że sąd nie ustosunkował się w nim wbrew obowiązkowi jaki na niego nakłada art. 424 Kodeksu postępowania karnego (kpk) do kwestii zawartych w wyroku, czyli do tych ustaleń, które przyjął w wyroku, co w konsekwencji nie pozwala na pełna kontrolę prawidłowości rozumowania i kontrole decyzji sądu.

Zarzut obrazy prawa procesowego może dotyczyć naruszenia wszystkich przepisów procedury z wyjątkiem przepisów instrukcyjnych, których naruszenie z istoty rzeczy nie może mieć wpływu na treść wyroku, np. naruszenie art. 423 § 1 kpk (określającego termin dla sądu na sporządzenie uzasadnienia wyroku), który jest przepisem instrukcyjnym. Pamiętać jednakże należy, że podnosi się wiele innych poważnych zarzutów obrazy prawa procesowego to czasami też można by podnieść zarzut obrazy przepisu instrukcyjnego, czyli wbrew tej zasadzie, która mówi, że nie powinno się tego robić. Tak więc gdy sąd skandalicznie przeprowadził postępowanie, naruszył ważne przepisy procedury: prawo do obrony oskarżonego czy mało wnikliwie przeprowadził dowody i oprócz tych poważnych uchybień przez 1 rok pisał uzasadnienie, a więc rażąco naruszył przepis instrukcyjny to można by podnieść w takich wyjątkowych sytuacjach zarzut obrazy przepisu procesowego instrukcyjnego.

Nie każda obraza prawa procesowego może stanowić podstawę zaskarżenia apelacyjnego, bo tylko taka która miała wpływ na treść orzeczenia – wynika to ze sformułowania art. 439 pkt 2 kpk.

Wszystkie uchybienia procesowe jakich sąd może się dopuścić czy to w toku wydawania wyroku czy to w toku postępowania prowadzącego do wydania wyroku czy nawet w uzasadnieniu wyroku możemy podzielić na trzy grupy:

• wszystkie naruszenia prawa procesowego, czyli sytuacje w których sąd nie zastosował jakiejś normy procesowej, błędnie ją zastosował czy zastosował ją w sposób niepełny.

Jest to ta najszersza grupa i to bez względu czy to będą normy typu podstawowego czy też normy instrukcyjne, bowiem naruszenie norm instrukcyjnych jest również uchybieniem prawa procesowego. Należy jednak pamiętać ( o czym wspominaliśmy już wyżej a teraz powtarzamy), że to na pewno nie będzie podstawa do formułowania zarzutu obrazy prawa procesowego, ponieważ z reguły naruszenie tych przepisów instrukcyjnych nie ma wpływu na treść orzeczenia i z tego powodu właśnie nie może stanowić podstawy zarzutu.

• naruszenia norm procesowych, które mogły mieć wpływ na treść orzeczenia.

Będzie to więc węższa grupa w ramach tej szerokiej grupy uchybień procesowych. Tu poza naszym zainteresowaniem pozostają te uchybienia, które nie mogły mieć wpływu na treść orzeczenia.

• uchybienia procesowe kwalifikowane, a więc określone w art. 439 kpk, czyli tzw. bezwzględne przyczyny odwoławcze.

Jest to szczególna grupa uchybień procesowych, które ustawodawca wyeksponował, bo uznał że ich popełnienie musi być brane przez sąd odwoławczy z urzędu i nie musimy badać wpływu tych uchybień na treść orzeczenia. Jest to grupa jeszcze węższa od poprzednich grup.

Czy uchybienia procesowe popełnione w toku postępowania przygotowawczego mogą stanowić podstawę formułowania zarzutów apelacyjnych ?

Generalnie nie mogą, ale w pewnych wypadkach mogą, jeżeli spełnione są dwa warunki:

• jeśli uchybienia z postępowania przygotowawczego nie zostały konwalidowane, naprawione w toku postępowania jurysdykcyjnego,

• uchybienia popełnione w postępowaniu przygotowawczym, a nie naprawione w postępowaniu jurysdykcyjnym miały wpływ na treść orzeczenia.

  Jeśli te dwa warunki są spełnione to uchybienia popełnione w postępowaniu przygotowawczym można potraktować jakom podstawę formułowania zarzutu apelacyjnego.

  Istota zarzutu obrazy prawa procesowego sprowadza się do wskazania konkretnego przepisu procesowego lub przepisów procedury, które zostały naruszone co mogło mieć wpływ na treść orzeczenia.

  Najczęstsze zarzuty obrazy prawa procesowego dotyczą pogwałcenia podstawowych zasad procesu karnego, np.

• oskarżony nie miał możliwości obrony – ograniczono go, bo nie miał głosu, a samą rozprawę sprowadzono do odczytania protokołu zeznań świadków, mimo że nie zachodziły przesłanki do odczytania (art. 391 kpk i art. 392 kpk lub art. 442 § 2 kpk), nie wezwano żadnych świadków obrony; naruszono tu zasadę bezpośredniości i zasadę prawa do obrony

• pominięcie niektórych dowodów, nie wzięcie pod uwagę treści zeznań czy opinii, treści dokumentów, poczynienie ustaleń dowolnych albo sprzecznych z dowodami – art. 410 kpk. Przepis ten nakazuje oparcie orzeczenia na całokształcie okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego. W tym wypadku pierwotna przyczyna jest obraza prawa procesowego, a skutkiem tego są błędne ustalenia i zgodnie z przyjętymi regułami poprawnościowymi formułujemy zarzut w oparciu o obrazę przepisów prawa procesowego. Art. 410 kpk jako podstawa zarzutu apelacyjnego występuje z reguły w towarzystwie art. 424 kpk – wtedy gdy podnosimy jakieś braki logiczne w rozumowaniu sądu, np. z przeprowadzonych dowodów nasuwa się kilka wersji, a sąd wybrał jedną i na podstawie tej jednej wydał wyrok, pozostałe pomijając milczeniem. Wówczas będziemy mieli do czynienia z obrazą art. 410 kpk i art. 424 kpk.

• sprzeczności między rozstrzygnięciem zawartym w wyroku, czyli w części dyspozytywnej a uzasadnieniem wyroku; często sąd w uzasadnieniu wyroku przyznaje się do popełnienia błędu na co trzeba zwrócić uwagę, bo prokurator w takiej sytuacji ma gotowy materiał do sformułowania zarzutu apelacyjnego w oparciu o przyznanie się sądu.

  W ramach obrazy prawa procesowego można też zarzucić obrazę dwóch artykułów: art. 167 kpk i art. 352 kpk. Jest to często spotykany „duet”. Ma to miejsce wtedy gdy sąd z urzędu nie przeprowadzi jakiś dowodów, których potrzeba przeprowadzenia była oczywista, a same strony takich wniosków nie złożyły, czyli obraza art. 167 kpk i art. 352 kpk. Przy podnoszeniu tego zarzutu należy być ostrożnym, ponieważ sąd odwoławczy może powiedzieć, że wnoszący apelację sam mógł na rozprawi wnioskować o przeprowadzenie dowodów”. Aby takiej sytuacji uniknąć zarzut ten powinien być sformułowany w następujący sposób; „sąd obraził przepisy art. 167 kpk i art. 352 kpk, ponieważ nie przeprowadził takich i takich dowodów choć stan sprawy tego wymagał”, zaś w uzasadnieniu, aby usprawiedliwić się dlaczego nie przeprowadziliśmy stosownych wniosków dowodowych.

  Innym przykładem obrazy prawa procesowego to obraza art. 2 § 2 kpk. Przyczyna zaskarżenia wyroku nigdy nie może być obraza art. 2 § 1 kpk – tzw. pośrednio określony cel procesu karnego. Art. 2 § 2 kpk to naruszenie zasady prawdy obiektywnej. Przykładem obrazy tego przepisu może być sytuacja gdy sąd ustala, że oskarżony nie był karany opierając się przy tym na nieaktualnej karcie karnej i warunkowo umarza postępowanie, a tymczasem oskarżony był już prawomocnie karany. Tu wystarczyło tylko zapytać oskarżonego czy oskarżony był już prawomocnie karany czy nie, a sąd tego nie zrobił. Wystarczyło zaktualizować kartę karna, wystarczyło sprawdzić w repertoriach, ale sąd tego nie zrobił mimo ciążącego na nim obowiązku. Sąd rażąco więc naruszył tu art. 2 § 2 kpk, ponieważ swoje rozstrzygnięcie oparł na nieprawdziwych ustaleniach faktycznych.. Sąd niewątpliwie dokonał tu wadliwych ustaleń, bo ustalił, że oskarżony nie był karany, ale przyczyną tego wadliwego ustalenia było naruszenie tych przepisów, bo obraził art. 2 § 2 kpk – obraził przepis, w którym przewodniczący powinien zmierzać do wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy.

  W praktyce są rozbieżności pomiędzy ustaleniami poczynionymi przez sąd w wyroku i w uzasadnieniu wyroku, czyli w tej części dyspozytywnej i w części motywacyjnej.

  Na jakiej podstawie oprzeć w takim wypadku apelację ?

  Takim przykładem może być sytuacja gdy np. oskarżony został skazany za kradzież trzech rowerów i wyrok opiewa na kradzież trzech rowerów, a z uzasadnienia wynika, że sąd ustalił, że przedmiotem kradzieży były tylko dwa rowery. Jest tu rażąca sprzeczność w ustaleniach faktycznych, ale nie zarzucimy tu błędu w ustaleniach faktycznych, natomiast problem przenosimy tu na obrazę prawa procesowego.

  Gdybyśmy chcieli znaleźć przepisy, które zostały w tej sytuacji obrażone to byśmy ich nigdy nie znaleźli, a to dlatego bo wyrok zawiera dokładne określenie czynu jak to jest wymagane, bo sąd bardzo dokładnie to określił. Z kolei uzasadnienie zostało sporządzone zgodnie z wymogami przewidzianymi w art. 424 § 1 pkt 1 i też nie można się do tego przyczepić. W takich wypadkach przyjmuje się obrazę przepisów prawa procesowego art. 413 § 2 pkt 1 i art. 424 § 1 pkt 1.

  Gdy znajdziemy więc sytuację, w której sąd innych ustaleń dokonał w wyroku a innych w uzasadnieniu to podniesiemy zarzut obrazy prawa procesowego i to tych dwóch wymienionych przepisów, a nie zarzut błędu w ustaleniach faktycznych. Dlatego tak jest, ponieważ wyrok i jego uzasadnienie – choć nie są jednością procesową, bo to są dwa różne byty – wzajemnie się uzupełniają. Jeśli się wzajemnie uzupełniają to należy przyjąć, że sprzeczność między wyrokiem i uzasadnieniem godzi w zasadę jednoznaczności rozstrzygnięcia, bo podstawową zasadą jest reguła, w myśl której rozstrzygnięcie powinno być jednoznaczne.

  Skomentuj ten artykuł na forum

  « Starszy | Archiwum | Nowszy »