Wiadomości

Sędziowie, asesorzy i dostęp do zawodów prawniczych - projekt zmian

Opublikowany: lut 23, 14:47

Wyrokiem z dnia 24 października 2007 r. (sygn. SK 7/06 ) Trybunał Konstytucyjny orzekł o niekonstytucyjności pozycji asesora sądowego w polskim porządku prawnym. Wejście w życie wyroku odroczono na maksymalny czas 18 miesięcy. Oczywista zatem stała się potrzeba przeprowadzenia w tym zakresie fundamentalnych i kompleksowych zmian, które z kolei prowadzą do konieczności skonstruowania nowych zasad dostępu do zawodu sędziego.

W konsekwencji przytoczony powyżej wyrok Trybunału Konstytucyjnego wyznaczył Ministerstwu Sprawiedliwości kolejne zadanie strategiczne, polegające na tym, aby w roku 2008 przeprowadzić postępowanie nominacyjne dla około 700 asesorów. Należy przy tym zaznaczyć, iż do dnia wejścia w życie przedmiotowego wyroku, tj. do 5 maja 2009 roku ma zostać powołanych do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego około 800 asesorów. Równie istotnym zagadnieniem jawi się obecnie uregulowanie na poziomie ustawowym kryteriów dokonywania ocen kandydatów na stanowiska sędziowskie, jak i zasad selekcji tych kandydatów przez Krajową Radę Sądownictwa. Uregulowanie przedmiotowej kwestii stało się niezbędne w związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 listopada 2007 roku (SK 43/06). Trybunał Konstytucyjny uznał bowiem, że dotychczasowa regulacja naruszała konstytucyjny wymóg, aby sprawy o istotnym znaczeniu dla realizacji wolności i praw konstytucyjnych były regulowane tylko ustawowo, a także naruszała prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach powierzając KRS kompetencje do normowania spraw o podstawowym znaczeniu.

Najpoważniejszym problemem do rozwiązania w obecnie obowiązującym systemie prawnym stała się kwestia pozycji asesorów w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz ich niezawisłość w orzekaniu. Problem asesury został bowiem poruszony za sprawą dwóch skarg konstytucyjnych, podnoszących naruszenie prawa do sądu w przypadku rozpatrywania spraw przez asesorów sądowych.

Kolejnym ważkim zadaniem legislacyjnym, nad którym obecnie trwają prace w Ministerstwie Sprawiedliwości jest opracowanie zmian w systemie wynagradzania sędziów sądów powszechnych. W obecnym stanie prawnym wysokość wynagrodzenia sędziów sądów powszechnych danego szczebla (rejonowych, okręgowych, apelacyjnych) różnicuje staż pracy i pełnione funkcje. Podstawowym składnikiem wynagrodzenia sędziów jest wynagrodzenie zasadnicze, stanowiące wielokrotność przyjętej kwoty bazowej. Pełnienie przez sędziów dodatkowych funkcji (np. przewodniczącego wydziału, prezesa sądu, wizytatora) wynagradzane jest dodatkiem funkcyjnym.

Należy zauważyć, że od kilku lat poziom wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych staje się coraz mniej adekwatny do zakresu nakładanych na sądy i sędziów obowiązków oraz związanego z nimi niezbędnego nakładu pracy i intelektualnego wysiłku, jak i godności sprawowanego urzędu. Jednocześnie pogłębia się dysproporcja wysokości wynagrodzeń sędziów i wynagrodzeń przedstawicieli innych zawodów, w tym również innych zawodów prawniczych. Skutkuje to coraz częstszymi decyzjami sędziów o zrzeczeniu się urzędu. Trzeba przy tym pamiętać, że przepisy ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych wykluczają w zasadzie podejmowanie przez sędziów dodatkowego zatrudnienia, zajęcia, czy sposobu zarobkowania.

Odpowiednie ukształtowanie statusu sędziego, w którym mieści się również zakładana w przepisach Konstytucji RP niezależność materialna sędziego, pełni zatem rolę jednej z ustrojowych gwarancji niezawisłości sędziowskiej, stanowiąc przy tym warunek rzeczywistej realizacji niepołączalności stanowiska sędziego z innymi. Niezależność materialną może dać sędziemu wyłącznie odpowiednio wysoki poziom wynagrodzenia. Powyższe względy uzasadniają podjęcie próby zmiany obowiązującego obecnie systemu wynagradzania sędziów sądów powszechnych, zakładającego realne podwyższenie poziomu ich wynagrodzeń.

Ministerstwo Sprawiedliwości zamierza stworzyć nowy model dostępu do zawodów prawniczych, w celu ujednolicenia zakresu i poziomu kształcenia na poszczególnych aplikacjach prawniczych a także zagwarantowaniu równego dostępu do wszystkich zawodów prawniczych.

Przewiduje się, że absolwenci pięcioletnich studiów magisterskich na kierunku „prawo” będą mogli przystępować do prawniczego egzaminu państwowego pierwszego stopnia. Egzamin składałby się z dwóch części – testu sprawdzającego przygotowanie teoretyczne oraz części pisemnej weryfikującej umiejętności praktyczne w zakresie doradztwa prawnego Złożenie obu części egzaminu z wynikiem pozytywnym otwierałoby drogę do świadczenia usług w zakresie doradztwa (poradnictwa) prawnego. Egzamin państwowy pierwszego stopnia byłby jednocześnie ujednoliconym egzaminem otwierającym drogę do rozpoczęcia aplikacji zawodowych. Egzamin państwowy pierwszego stopnia przeprowadzałaby Państwowa Komisja Egzaminów Prawniczych, powoływana na mocy ustawy przez Ministra Sprawiedliwości. W skład Komisji wchodziliby przedstawiciele wydziałów prawa szkół wyższych, Ministerstwa Sprawiedliwości, Rady Prokuratorów, KRS, korporacji prawniczych, Krajowego Centrum Szkolenia Kadr Sądów Powszechnych i Prokuratury.

Zakłada się, iż państwowy egzamin prawniczy po raz pierwszy zostałby przeprowadzony na początku listopada 2009 roku.

Odnośnie aplikacji sądowej i prokuratorskiej projekt założeń przewiduje prowadzenie dwuetapowego szkolenia zawodowego w Krajowym Centrum. Pierwszy etap szkolenia zawodowego (aplikacja ogólna) prowadzony byłby na potrzeby korpusu sędziowskiego, prokuratorskiego oraz referendarzy i asystentów w sądach i prokuraturach. Szkolenie to byłoby scentralizowane i prowadzone przez Krajowe Centrum Szkolenia Kadr Sądów Powszechnych i Prokuratury.

Aplikacje prokuratorską i sądową kończyłby odpowiednio egzamin sędziowski i prokuratorski przeprowadzany po ukończeniu szkolenia teoretycznego. Odrębny egzamin sędziowski lub prokuratorski byłby organizowany przez Krajowe Centrum dla osób, które wykonują funkcje referendarza lub asystenta sądowego, nie odbywały szkolenia na aplikacji sądowej lub prokuratorskiej, a chcą przystąpić do konkursu na stanowisko sędziego.

Osoby, które nie uzyskałyby miejsca na specjalistycznej aplikacji sądowej lub prokuratorskiej byłby uprawnione do wykonywania funkcji asystenta lub referendarza. Po wykonywaniu funkcji asystenta lub referendarza przez okres minimum 3 lat osoby takie mogłyby przystąpić do egzaminu prokuratorskiego lub sędziowskiego a następnie ubiegać się w konkursie o stanowisko sędziego lub prokuratora.

Ograniczony dostęp do aplikacji sędziowskich i prokuratorskich łączyłby się z konsekwentnym rozszerzeniem dostępu do wykonywania przez absolwentów studiów prawniczych innych zawodów – w szczególności adwokata, radcy prawnego, notariusza czy komornika. Przewiduje się, że osoby, które odbywały aplikację etatową oraz złożyły egzamin sędziowski powinny uzyskać automatycznie prawo do wpisu na listę adwokatów lub radców prawnych. Takie samo prawo powinno dotyczyć osób, które odbywały aplikację pozaetatową, złożyły z wynikiem pozytywnym egzamin sędziowski oraz w trakcie aplikacji lub po jej odbyciu legitymują się co najmniej roczną praktyką na stanowisku asystenta lub referendarza lub inną praktyką w zakresie obsługi prawnej.

Źródło: www.ms.gov.pl

Skomentuj ten artykuł na forum