Wiadomości

Odrzucenie środka odwoławczego bez wezwania do uzupełnienia braków formalnych

Opublikowany: lis 22, 08:46

12 lipca 2011 r. o godz. 13.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną Gminnej Spółdzielni “Samopomoc Chłopska” w Koszalinie dotyczącą odrzucenia środka odwoławczego bez wezwania do uzupełnienia braków formalnych, sygn. SK 49/08.

Stan faktyczny i prawny:

Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej (dalej: COSSG) oraz spółdzielnia “Samopomoc Chłopska” zawarły umowę na dostawę produktów piekarniczych na okres jednego roku. Umowa przewidywała kary umowne za odstąpienie od umowy z przyczyn, za które odpowiedzialność ponosi spółdzielnia. W wyniku suszy, która spowodowała klęskę urodzaju, drastycznie wzrosły ceny zbóż, co miało bezpośrednie przełożenie na ceny produktów piekarniczych. Strony nie doszły do porozumienia, co do wzrostu cen i w związku z tym spółdzielnia, by nie narażać się na dalsze straty finansowe, zaprzestał dostawy produktów. W konsekwencji COSSG odstąpił od umowy co spowodowało naliczenie kar umownych. Spółdzielnia złożyła pozew, w którym domagała się zasądzenia na jego rzecz kwoty tytułem niezapłaconych faktur VAT, albowiem w jej ocenie COSSG niezgodnie z prawem dokonał potrącenia z przysługujących spółdzielni należności kar umownych. Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym uwzględniający roszczenie spółdzielni. Od powyższego nakazu COSSG złożył sprzeciw oraz wniósł pozew wzajemny stojąc na stanowisku, że kary umowne zostały naliczone prawidłowo. Sąd I instancji oddalił powództwo i zasądził od spółdzielni zapłatę naliczonej kwoty, a sąd II instancji jedynie zmniejszył wysokość wymaganej kwoty.

U podstaw wyroków legło przekonanie sądów obu instancji, że spółdzielnia ponosi odpowiedzialność za odstąpienie od umowy przez COSSG a kwestia suszy i wzrostu cen stanowiła ryzyko gospodarcze nie usprawiedliwiające zaprzestania dostawy towarów. Spółdzielnia złożyła skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, która została odrzucona. Zdaniem sądu skarga nie odpowiadała wymogom formalnym gdyż nie wskazywała przepisu prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne oraz nie wykazywała, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych nie było i nie jest możliwe.

W ocenie strony skarżącej z prawa do sądu wynika, nie tylko prawo do rozpoznania sprawy przez bezstronny, niezależny i niezawisły sąd ale również prawo do rzetelnej, odpowiedniej dla danej sytuacji procedury. Odrzucenie skargi bez wezwania do usunięcie braków formalnych wydaje się ukształtowaniem procesu niezgodnie z zasadami prawa do sądu oraz adekwatnych sankcji do przewinienia. Jest ponadto sprzeczne z konstytucyjną zasadą proporcjonalności oraz demokratycznym państwem prawnym poprzez wprowadzanie ograniczeń nieadekwatnych do sytuacji.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 4248 § 1 w związku z art. 4245 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania w zakresie, w jakim przewiduje odrzucenie – bez wezwania do usunięcia braków – skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia niespełniającej wymogu wskazania przepisu prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne, jest zgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 oraz art. 31 ust. 3 konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Skarżąca kwestionowała konstytucyjność przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, które dopuszczają odrzucenie przez Sąd Najwyższy – bez wezwania do usunięcia braków – skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, która nie spełnia wymogu wskazania przepisu prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne. W ocenie skarżącej procedura ta stanowi nieproporcjonalną ingerencję w konstytucyjne prawo jednostki do sądu, z którego wynika zasada sprawiedliwości proceduralnej.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że pewien zakres formalizmu jest cechą każdego postępowania zmierzającego do realizacji konstytucyjnych praw i wolności jednostki, w tym także procesu cywilnego. Współcześnie nie można sobie wyobrazić postępowania całkowicie odformalizowanego. Stanowiąca element konstytucyjnego prawa do sądu (art. 45 ust. 1 konstytucji) zasada sprawiedliwości proceduralnej nie sprzeciwia się ustanawianiu procedur wymagających spełnienia przez jednostki określonych wymogów dla realizacji lub ochrony swoich praw. Przyjęte procedury powinny mieć jednak charakter gwarancyjny, czyli umożliwiać, a nie ograniczać dochodzenie przyznanych jednostkom praw i wolności.

Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest nadzwyczajnym instrumentem badania legalności działalności orzeczniczej sądów powszechnych, służącym jednostce zamierzającej dochodzić wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej (art. 77 ust. 1 konstytucji). Podstawowym celem procesowym tej skargi jest uznanie kwestionowanego orzeczenia za niezgodne z prawem, a nie jego wzruszenie lub korekta. Zasadniczo odróżnia ją to od skargi kasacyjnej.

Obowiązek wskazania przepisu prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne nawiązuje do samej istoty skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Zarazem ma on swoje głębokie uzasadnienie w art. 77 ust. 1 konstytucji. Wypełnienie tego wymogu umożliwia sądowi odróżnienie tej skargi od innych szeroko rozumianych środków zaskarżenia. W konsekwencji nie można uznać, że obowiązek wskazania przepisu prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne, jest wymaganiem typowo formalnym, nieistotnym lub stanowi przejaw nadmiernego formalizmu procesowego.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego argumenty przedstawione przez skarżącą nie są wystarczające do obalenia domniemania konstytucyjności zaskarżonych przepisów. Zakwestionowana procedura nie narusza zasady sprawiedliwości proceduralnej, gdyż nie ogranicza możliwości korzystania przez strony z praw i gwarancji procesowych. Wprowadza ona jedynie sankcję procesową w sytuacji, gdy pismo inicjujące szczególną procedurę nie określa istoty sprawy, od której zależy właściwość tej procedury. Ustawowe sprecyzowanie przesłanek dopuszczalności środków procesowych nie może być interpretowane jako odbieranie stronie, w szczególności reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika, możliwości dochodzenia praw na drodze sądowej. Kształt zaskarżonej procedury pozostaje w ramach dozwolonej swobody regulacyjnej, jaką ustawodawca posiada w stosunku do nadzwyczajnych środków zaskarżenia.

Źródło: www.trybunal.gov.pl

Skomentuj ten artykuł na forum