Wiadomości

Odpowiedzialność karna nietrzeźwego rowerzysty niezgodna z konstytucją

Opublikowany: kwi 7, 08:55

7 kwietnia 2009 r. o godz. 13.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone pytania prawne Sądu Rejonowego we Wschowie, II Wydział Karny dotyczące odpowiedzialności karnej nietrzeźwego rowerzysty, sygn. P 7/08

Stan faktyczny i prawny: Prawo karne, jak wskazuje pytający sąd- poprzez kwestionowany przepis nierówno traktuje faktycznie takich samych rodzajowo – poruszających się za pomocą mięśni – uczestników ruchu drogowego, to jest rowerzystów i pieszych. Jednakowe zagrożenie dla bezpieczeństwa w ruchu, stwarza zarówno nietrzeźwy rowerzysta jak i nietrzeźwy pieszy z powodu jednakowego dostępu do miejsc, gdzie faktycznie mogą powodować zagrożenie, czyli drogi publicznej lub strefy zamieszkania. Argument, że rowerzyści potencjalnie mogą rozwijać znaczne prędkości, może mieć charakter abstrakcyjny. Nie spotyka się bowiem, aby nietrzeźwy rowerzysta rozwijał prędkość rzędu kilkudziesięciu kilometrów na godzinę. Ponadto rowerzysta podobnie jak pieszy nie musi zdawać jakiegokolwiek egzaminu ze znajomości przepisów ruchu drogowego, aby być jego legalnym uczestnikiem. Zgodnie z ustawą – Prawo o ruchu drogowym, osoba, która ukończyła 18 lat nie musi posiadać uprawnień do kierowania rowerem.

Zdaniem pytającego sądu, oba zachowania są jednakowo niebezpieczne. Skoro więc zachowanie nietrzeźwego pieszego ocenia się na podstawie kodeksu wykroczeń, to nie sposób uznać, że jest niezbędne ocenianie zachowania nietrzeźwego rowerzysty na podstawie kodeksu karnego. W związku z tym kwestionowany przepis jest niezgodny z konstytucyjnymi zasadami: równości obywateli wobec prawa, sprawiedliwości społecznej oraz proporcjonalności.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 178a par. 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny jest zgodny z art. 32 ust. 1 konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 2 i art. 31 ust. 3 konstytucji.

Art. 178a został wprowadzony do Kodeksu karnego z 1997 r. ustawą nowelizującą z 14 kwietnia 2000 r. Przepis ten przewiduje dwa typy przestępstw: prowadzenie pojazdu mechanicznego (w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym) w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego (art. 178a par. 1) oraz prowadzenie innego pojazdu niż mechaniczny (na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania) w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego (art. 178a par. 2).

Zdaniem sądu pytającego art. 178a par. 2 k.k. narusza zasadę równości obywateli wobec prawa wyrażoną w art. 32 ust 1 konstytucji, a przez to narusza również zasadę sprawiedliwości społecznej (art. 2 konstytucji) i zasadę proporcjonalności (art. 31 ust 3 konstytucji). Według sądu pytającego kwestionowany przepis nierówno traktuje bowiem takich samych rodzajowo – poruszających się za pomocną mięśni – uczestników ruchu drogowego, to jest rowerzystów i pieszych.

Trybunał przypomniał, iż zgodnie z ustalonym orzecznictwem TK z zasady równości wynika nakaz jednakowego traktowania podmiotów prawa w obrębie określonej klasy. Wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących jak i faworyzujących. Trybunał zaznaczył, że oceniając regulację prawną z punktu widzenia zasady równości należy rozważyć, czy można wskazać wspólną cechę istotną uzasadniającą równe traktowanie podmiotów prawa, biorąc pod uwagę treść i cel danej regulacji prawnej. Zasada równości zakłada jednocześnie różne traktowanie podmiotów różnych, tj. podmiotów, które nie posiadają wspólnej cechy istotnej.

Trybunał stwierdził, że argumentacja sądu cechuje się uproszczeniami. Podobieństwo między pieszym a rowerzystą jako uczestnikami ruchu polega na tym, że oba te podmioty poruszają się za pomocą własnych mięśni, a nie przy użyciu pojazdu napędzanego mechanicznie. Jednak istnieje zasadnicza różnica między nimi polegająca na tym, że pieszy jest uczestnikiem ruchu poruszającym się samodzielnie, tj. bez użycia jakiegokolwiek pojazdu w znaczeniu przyjętym przez doktrynę prawa karnego, podczas gdy rowerzysta jest kwalifikowany jako osoba kierująca pojazdem innym niż mechaniczny. W przypadku kierowcy pojazdu mechanicznego, nietrzeźwy rowerzysta jest większym zagrożeniem niż nietrzeźwy pieszy przede wszystkim dlatego, że jego ruchy są nieprzewidywalne, a przy większej prędkości jest w stanie szybciej niż nietrzeźwy pieszy zmienić kierunek ruchu i spowodować kolizję z kierowcą pojazdu mechanicznego. W stosunku do pieszych nietrzeźwy rowerzysta ze względu na większą masę stanowi również większe niebezpieczeństwo niż nietrzeźwy pieszy. Status obu rodzaju podmiotów – pieszego i rowerzysty – jest inny także na gruncie ustawy z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym. Z racji braku istotnej cechy wspólnej łączącej rowerzystów i pieszych unormowanie zawarte w art. 178a par. 2 k.k. nie narusza zatem zasady równości wyrażonej w art. 32 konstytucji.

W odniesieniu do zarzutu naruszenia przez art. 178a k.k. zasady sprawiedliwości społecznej Trybunał przypominał, że na treść tej zasady składa się cały szereg wartości, które muszą być chronione i realizowane przez państwo. Z orzecznictwa TK wynika, że zasada sprawiedliwości społecznej zakazuje m.in. wprowadzania niesprawiedliwych zróżnicowań wśród podmiotów prawa. Zakaz ten wyrażony został również w art. 32 ust 2 konstytucji. W przypadku stwierdzenia naruszenia zasady równości Trybunał orzekłby jednoczesne naruszenie zasady sprawiedliwości społecznej, a ściślej – wynikającego z tej zasady – zakazu wprowadzania niesprawiedliwych zróżnicowań podmiotów prawa. W rozpatrywanej sprawie Trybunał stwierdził, że kwestionowany przepis k.k. jest zgodny z zasadą równości, konieczne było więc oddzielne rozpatrzenie zgodności art. 178a § 2 k.k. z zasadą sprawiedliwości społecznej z punktu widzenia innych wartości składających się na tę zasadę. Trybunał uznał, że argumentacja sądu pytającego w odniesieniu do zarzutu naruszenia zasady sprawiedliwości społecznej dotyczyła głównie motywów wprowadzenia kwestionowanego przepisu do systemu prawa. Trybunał nie posiada zaś kompetencji do rozpatrywania w procedurze pytań prawnych wątpliwości sędziów sądów orzekających co do zasadności, słuszności lub skuteczności istniejących rozwiązań przyjętych przez ustawodawcę. Sąd pytający nie podał innych argumentów uzasadniających tezę o naruszeniu przez kwestionowany przepis k.k. zasady sprawiedliwości społecznej. Trybunał stwierdził więc, że zasada ta jako odrębny, niezależny od zasady równości wzorzec kontroli, nie jest w rozpatrywanej sprawie adekwatnym wzorcem kontroli.

Zdaniem sądu pytającego ochronę życia i zdrowia w sposób wystarczający zapewniłby powrót do kwalifikacji czynu określonego w art. 178a par. 2 k.k. jako wykroczenia. Dlatego też art. 178a k.k. wykracza poza względy konieczności w państwie demokratycznym i w konsekwencji narusza zasadę proporcjonalności (art. 31 ust 3 konstytucji).

Trybunał zauważył, że sąd pytający nie wskazał jednak, jakie prawo lub wolność ogranicza kwestionowany przepis k.k. Brak wskazania przepisu konstytucyjnego, który statuuje prawo lub wolność podlegającą ograniczeniu poprzez kwestionowaną regulację ustawową spowodował, że Trybunał stwierdził nieadekwatność art. 31 ust 3 Konstytucji jako wzorca kontroli.

Trybunał wyda również postanowienie sygnalizacyjne, w którym przedstawi Sejmowi uwagi dotyczące niezbędności działań prawodawczych zmierzających do nowelizacji art. 42 par. 2 ustawy z dnia 6 czerwca 2004 r. – Kodeks karny.

Rozprawie przewodniczyła sędzia TK Ewa Łętowska, a sprawozdawcą był sędzia TK Andrzej Rzepliński.

Źródło: www.trybunal.gov.pl

Skomentuj ten artykuł na forum