Wiadomości

Likwidacja części majątku spółki po wykreśleniu jej z rejestru

Opublikowany: wrz 20, 03:58

Czy w przypadku, gdy po likwidacji i wykreśleniu z rejestru spółki z ograniczoną odpowiedzialnością okaże się, że istnieje należący do tej spółki majątek, który nie został objęty likwidacją dopuszczalne jest ustanowienie na podstawie stosowanych w drodze analogii – art. 666 § 1 k.p.c. kuratora dla ujawnionego majątku spółki, bądź – na podstawie art. 184 § 1 k.r.o. kuratora dla spółki ?

Jeżeli po wykreśleniu z rejestru spółki z ograniczoną odpowiedzialnością okaże się, że pozostała po niej część majątku nieobjęta likwidacją, dopuszczalne jest ustanowienie likwidatora w celu dokończenia likwidacji.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 30 czerwca 2004 r. Sąd Rejonowy dla Miasta Stołecznego Warszawy wykreślił, po zakończonym postępowaniu likwidacyjnym, Spółkę z o.o. B – B z rejestru. Okazało się jednak, że likwidacją nie objęto całego jej majątku, gdyż Spółka widnieje w księdze wieczystej jako właściciel nieruchomości. Byli udziałowcy Spółki Zbigniew i Bartosz W wystąpili najpierw o uchylenie postanowienia o wykreśleniu jej z rejestru, a po oddaleniu wniosku, wnieśli skargę o wznowienie postępowania, która została odrzucona. W sprawie niniejszej wystąpili o ustanowienie kuratora dla nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Radomiu prowadzi księgę wieczystą nr Kw [...] oraz o wyrażenie zgody na przeniesienie na nich własności nieruchomości w częściach zgodnych z ich udziałami w kapitale zakładowym Spółki.

Sąd Rejonowy w Radomiu postanowieniem z dnia 23 czerwca 2006 r. oddalił wniosek. Wskazał, że zgodnie z art. 178 § 1 k. r. i o. kuratora ustanawia się w wypadkach przewidzianych w ustawie, nie ma zaś przepisu, który pozwalał by na ustanowienie kuratora dla nieruchomości.

Przy rozpoznawaniu apelacji od tego orzeczenia Sąd Okręgowy uznał, że wobec braku wyraźnej podstawy prawnej do uwzględnienia wniosku, istnieje konieczność zastosowania analogii. Wątpliwości Sądu budzi jednak czy powinna to być analogia z art. 666 § k.p.c. i ustanowienie kuratora dla majątku Spółki, czy też analogia z art. 184 § 1 k. r. i o., prowadząca do ustanowienia kuratora dla samej Spółki, wobec czego przedstawił je na podstawie art. 390 k.p.c. do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.

W sprawie występuje sytuacja nietypowa, będąca wynikiem tego, że mimo przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego i wykreślenia z rejestru przedsiębiorców spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, pozostała po niej nierozdysponowana część majątku (nieruchomość), wpisana w księdze wieczystej jako własność tej spółki, a więc należąca do nieistniejącej osoby prawnej. Na wstępie stwierdzić należy, iż nie można podzielić stanowiska Sądu Najwyższego, wyrażonego w orzeczeniu z dnia 26 maja 1936 r. II C 331/36, OSNC) 1937, nr 1, poz. 26, zgodnie z którym majątek spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, ujawniony dopiero po zakończeniu postępowania likwidacyjnego i po wykreśleniu spółki z rejestru handlowego, a nie objęty likwidacją, należy do wspólników. Nie ma ono bowiem oparcia w ustawie, gdyż zarówno poprzednio obowiązujący kodeks handlowy, jak i obecnie kodeks spółek handlowych nie przewidują przejścia ex lege w takiej sytuacji wprost majątku spółki na rzecz jej wspólników. Tym bardziej nie jest tu możliwe przejście pochodne. Dodać trzeba, iż przyjęcie poglądu, że nieobjęty postępowaniem likwidacyjnym majątek przechodzi bezpośrednio na byłych wspólników, mogłoby prowadzić do nadużyć przez zatajanie w tym postępowaniu majątku i działanie w ten sposób na szkodę wierzycieli, co jest niedopuszczalne. Dlatego Sąd Okręgowy ma rację, że występująca w sprawie sytuacja, nosząca cechy pewnej patologii prawnej, nie jest uregulowana w obowiązujących przepisach, co uzasadnia poszukiwanie jej rozwiązania w drodze zastosowania analogii. W doktrynie i w orzecznictwie sięgnięcie do analogii usprawiedliwia się stwierdzeniem luki w prawie. Ta zaś występuje wówczas, kiedy sąd rozpoznaje stany faktyczne i stosunki społeczne, które, mimo iż nie są prawnie indyferentne, nie zostały objęte bezpośrednią regulacją prawną, choć wykazują bardzo bliskie podobieństwo do tych, które są przedmiotem takiej regulacji. W uchwale siedmiu sędziów z dnia 3 grudnia 1999 r. (OSNC 1999, nr 5, poz. 88) Sąd Najwyższy stwierdził, że taka sytuacja jest przejawem ułomności stanu prawnego, której naprawienie in casu polega na zastosowaniu przez sąd do tych pominiętych przez prawo stanów przepisów najbardziej odpowiadających im w swojej treści, zwłaszcza w wymiarze celowościowym (uwzględnienie ich ratio legis). Tą drogą dochodzi bowiem do realizacji konstytucyjnej zasady równości obywateli wobec prawa oraz słusznościowej reguły prawa rzymskiego, wyrażonej w formule ubi eadem legis, ibi legis dipsositio (gdziekolwiek cel ustawy jest ten sam, dyspozycja powinna być również taka sama).

Sąd Okręgowy w przedstawionym zagadnieniu prawnym wymienił propozycje – jak należy sądzić przykładowo – zastosowania do rozpoznawanego stanu faktycznego analogii, które jednak nie mogą być uwzględnione. Przede wszystkim nie jest możliwe odwołanie się do analogii z art. 184 k. r. i o. Przepis ten przewiduje bowiem ustanowienie kuratora dla osoby nieobecnej, podczas gdy w sprawie mamy do czynienia z osobą prawną nieistniejącą, dla której, jak to wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 2 marca 1993 r., I CRN 5/ 93, ustanawianie kuratora jest niedopuszczalne. Trzeba przy tym podkreślić, że wyrażony w doktrynie pogląd, iż wykreślenie spółki z rejestru nie niweczy jej bytu prawnego, gdyż spółka istnieje dopóty, dopóki istnieje jej majątek, podważa zasadę konstrukcyjną Krajowego Rejestru Sądowego, jaką jest domniemanie prawdziwości danych, które są w nim wpisane. Poza tym zapatrywanie to pozostaje w sprzeczności z jednolitym stanowiskiem orzecznictwa Sądu Najwyższego, który konsekwentnie przyjmuje konstytutywny charakter prawomocnego wykreślenia spółki z rejestru, gdyż z tą chwilą traci ona osobowość prawną (por. m. in. uchwała z dnia 15 marca 1991 r., III CZP 13/91, OSNC 1991, nr 7, poz. 77, czy postanowienie z dnia 19 czerwca 2001 r., I CZ 73/01, OSNC 2002, nr 3, poz. 35).
Nie przekonuje też sugestia Sądu Okręgowego odwołania się do analogii z art. 666 § 1 k.p.c. Przepis ten upoważnia sąd do ustanowienia kuratora spadku, który będzie nad nim czuwał do czasu objęcia spadku przez spadkobierców. Zadania tego kuratora określone zostały w art. 667 k.p.c. Powinien on starać się o wyjaśnienie, kto jest spadkobiercą, i zawiadomić spadkobierców o otwarciu spadku. Tymczasem w sprawie nie ma wątpliwości co do tożsamości osób byłych wspólników spółki, ani problemu z ustaleniem ich adresów. Trzeba przy tym zauważyć, że sama propozycja odwołania się w drodze analogii do przepisu z zakresu postępowania z prawa spadkowego, dotyczy materii odległej od prawa spółek, gdy tymczasem podstawową zasadą stosowania analogii legis jest nawiązanie do przepisu pochodzącego z tego samego, a przynajmniej z pokrewnego aktu prawnego. W niniejszej sprawie jest to tym bardziej uzasadnione, że jednym z podstawowych celów obligatoryjnego postępowania likwidacyjnego jest ochrona interesów wierzycieli likwidowanej spółki przez zaspokojenie ich wierzytelności. Priorytet ten został wyrażony w art. 275 § 1 k.s.h., zgodnie z którym w okresie likwidacji nie można, nawet częściowo, wypłacać wspólnikom zysku ani dokonywać podziału majątku spółki przed spłaceniem wszystkich zobowiązań. Wyraźną intencją ustawodawcy jest więc zaspokojenie w postępowaniu likwidacyjnym najpierw pretensji wierzycieli, a dopiero potem podział pozostałego majątku spółki między wspólników stosownie do ich udziałów. Nieobjęcie części majątku spółki postępowaniem likwidacyjnym oznacza, że formalne jego zakończenie było przedwczesne i wymaga kontynuacji przez ponowne powołanie likwidatora. Podstawę prawną dla takiej decyzji sądu rejestrowego będzie stosowany w drodze analogii art. 170 k.s.h., przewidujący możliwość wszczęcia postępowania wobec spółki z ograniczona odpowiedzialnością w organizacji. Należy bowiem przyjąć, że skoro ustawa dopuszcza prowadzenie postępowania likwidacyjnego wobec takiej spółki w organizacji, a więc wobec tworu prawnego, który nie zdołał uzyskać osobowości prawnej, to możliwe jest również wszczęcie takiego postępowania w celu realnego dokończenia likwidacji majątku spółki zarejestrowanej, pozostałego po formalnie zakończonym postępowaniu likwidacyjnym i wykreśleniu jej z rejestru, mimo że w trakcie likwidacji pominięto część majątku tej spółki.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2007 r. (sygn. akt III CZP 143/06)

Źródło: www.sn.pl

Skomentuj ten artykuł na forum