Wiadomości

Kompetencje Krajowej Rady Sądownictwa - wyrok TK

Opublikowany: kwi 21, 13:49

2 kwietnia 2008 r. o godz. 9.30 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał wniosek Krajowej Rady Sądownictwa dotyczący kompetencji Krajowej Rady Sądownictwa, sygn. K 40/07.

Stan faktyczny i prawny: Znowelizowana ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa przewiduje, że do zadań Rady należy “inspirowanie i wspieranie działań mających na celu ujednolicanie wykładni prawa w orzecznictwie sądów”. Działania na rzecz ujednolicenia wykładni prawa zmierzające do uzyskania jednolitości orzecznictwa sądów mieszczą się w zakresie nadzoru judykacyjnego. Nadzór ten sprawują Sąd Najwyższy i Naczelny Sąd Administracyjny. Zdaniem wnioskodawcy – Krajowa Rada Sądownictwa nie ma instrumentów prawnych dla realizacji tego zadania. Niedookreśloność kompetencji Krajowej Rady Sądownictwa, narusza nie tylko konstytucyjne zasady demokratycznego państwa prawnego i poprawnej legislacji, ale godzi także w niezawisłość sędziów. Ogólnikowość sformułowania powoduje, że mogą się w nim mieścić rozmaitego rodzaju przedsięwzięcia jak np. wskazywanie sądom “właściwej” wykładni przepisów prawa czy udzielanie odpowiedzi na ewentualne pytania prawne sądów. Uprawnień, które mogą wkraczać w sferę nadzoru nad orzeczniczą działalnością sądów ustawodawca nie powinien przyznawać Krajowej Radzie Sądownictwa, która nie jest ani sądem ani Trybunałem.

Kwestionowane przepisy ustawy przewidują wizytacje sądu lub jego jednostki organizacyjnej, lustracje działalności sądu w określonym zakresie oraz lustracje pracy sędziego, którego indywidualna sprawa podlega rozpatrzeniu przez Radę. Krajowa Rada Sądownictwa może taką czynność zarządzić z urzędu lub na wniosek Ministra Sprawiedliwości, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego bądź Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. Poprzednio obowiązujące rozwiązania pozwalały na zarządzenie wizytacji bądź lustracji z własnej inicjatywy Rady i było wystarczające do prawidłowego wypełniania zadań Rady. Wyposażenie członków wchodzących w skład Rady z racji sprawowanego urzędu (Ministra Sprawiedliwości, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego bądź Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego) w dodatkowe uprawnienia jest sprzeczne z ustawą zasadniczą, która nie różnicuje uprawnień członków Krajowej Rady Sądownictwa. Również ustawodawca zwykły nie został upoważniony do zróżnicowania statusu członków Krajowej Rady Sądownictwa. Zdaniem wnioskodawcy wprowadzone w kwestionowanym przepisie zróżnicowanie nie mieści się ani w ustroju, ani w zakresie działania, ani też w sposobie wyboru członków Krajowej Rady Sądownictwa.

Przepisy ustawy stanowią, że w przypadku, gdy Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego albo Minister Sprawiedliwości nie mogą uczestniczyć w posiedzeniach Rady, biorą w nim udział upoważnieni przez nich przedstawiciele. Mogą oni wyrażać stanowisko w każdej sprawie, jednakże bez prawa głosu. Konstytucja nie przewiduje w składzie Rady upoważnionych przedstawicieli ani innych zastępców członków Rady. Zawiera jedyną przesłankę różnicującą członków Rady, polegającą na sposobie powstania członkowstwa w Radzie. Niedopuszczalne jest wprowadzanie innych przesłanek różnicujących w drodze ustawy.

Ustawodawca zmienił przepis poprzedniej ustawy poprzez skreślenie zdania: “Na żądanie członka Rady głosowanie jest tajne”. Zdaniem wnioskodawcy swobodę wypowiedzi w kontrowersyjnych sytuacjach zapewnia wyłącznie głosowanie tajne. W ocenie Rady dokonana zmiana nie miała na celu poprawy jakości działania tego organu lecz stworzenie sytuacji, w której na wynik głosowania będą wywierały wpływ inne, niż merytoryczne, okoliczności. Stanowi to istotne ograniczenie niezależności Krajowej Rady Sądownictwa. Pogorszenie warunków do podejmowania przez Krajową Radę Sądownictwa obiektywnych decyzji, w szczególności w sprawach personalnych należących do podstawowych zadań tego organu i mających wpływ na strzeżenie niezależności sądów i niezawisłości sędziów, narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego.

W wyroku z 16 kwietnia 2008 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:

• art. 2a ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa. jest niezgodny z art. 2, art. 178 ust. 1, art. 183 ust. 1, art. 186 ust. 1 i art. 187 ust. 4 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 186 ust. 2 Konstytucji.
• art. 3 ust. 4 powyższej ustawy jest zgodny z art. 187 ust. 1 i 4 Konstytucji.
• art. 4 ust. 2 powyższej ustawy, w części obejmującej zwrot “przedstawiciel może wyrażać stanowisko w każdej sprawie” jest niezgodny z art. 2 i art. 187 ust. 1 i 4 Konstytucji.
• art. 12 ust. 4 powyższej ustawy, w części obejmującej zwrot “w głosowaniu jawnym”, jest niezgodny z art. 2 i art. 186 ust. 1 Konstytucji.

Pierwszy z zakwestionowanych przepisów stanowi, że do zadań Rady należy także inspirowanie i wspieranie działań mających na celu ujednolicenie wykładni prawa w orzecznictwie sądów oraz, że Rada informuje o podejmowanych działaniach na rzecz ujednolicenia wykładni. Skoro zgodnie z ustawą o Krajowej Radzie Sądownictwa Rada realizuje cele określone w Konstytucji, to jej kompetencje nie mogą wykraczać poza dziedziny związane z niezależnością i niezawisłością sędziów, a tym samym pozostawać z nimi w sprzeczności. Trybunał stwierdził, że kwestionowany przepis jest niezgodny z konstytucją poprzez niedookreślenie uregulowanych w nim uprawnień i wadliwe wprowadzenie do systemu prawa. Przepis wkracza w sferę niezawisłości sędziów i niezależność sądów.

Krajowa Rada Sądownictwa zakwestionowała przepis stanowiący, że w przypadku niemożności uczestnictwa w posiedzeniu plenarnym Rady upoważnionych osób: Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego albo Ministra Sprawiedliwości zamiast nich mogą uczestniczyć przedstawiciele. Są upoważnieni do wyrażania stanowiska w każdej sprawie, ale bez prawa głosu. Trybunał Konstytucyjny uznał ten przepis za niezgodny z konstytucją. Miał na uwadze status członka Rady i jego konstytucyjne umocowanie oraz niedopuszczalność ingerencji ustawodawcy zwykłego w materię konstytucyjną, jaką jest skład osobowy Rady. Ponadto uznał za niedookreślony status i kompetencję tych przedstawicieli oraz niejasność zwrotu: “może wyrażać stanowisko w każdej sprawie”.

Kolejny zakwestionowany przepis stanowi, że Rada podejmuje uchwały bezwzględną większością głosów w głosowaniu jawnym. Wnioskodawca zarzuca temu przepisowi pozbawienie Rady możliwości tajnego głosowania. Zdaniem Trybunału pominięcie zwrotu “na żądanie członka Rady głosowanie jest tajne” uszczupliło uprawnienia Rady co do wyboru formy głosowania. Została też naruszona zasada proporcjonalności. Osłabić to może w sposób realny Krajową Radę i jej członków przy wykonywaniu ich konstytucyjnych zadań, co narusza konstytucję. Wyeliminowanie z treści przepisu słów “w głosowaniu jawnym” powoduje odzyskanie przez Radę uprawnienie do samodecydowania o formie głosowań na podstawie jej samodzielnych uchwał: w głosowaniu jawnym albo głosowaniu tajnym na wniosek Przewodniczącego lub na żądanie członka Rady.

Źródło: www.trybunal.gov.pl

Skomentuj ten artykuł na forum