Wiadomości

Jak się ustala wysokość renty uzupełniającej?

Opublikowany: lis 8, 08:39

Ustalenie wysokości renty wydaje się zasadniczo zadaniem stosunkowo prostym, gdyż polega na matematycznym określeniu dochodów osiąganych przed i po wypadku. W praktyce, w przeważającej części przypadków wygląda to w ten sposób, iż od wynagrodzenia (netto) osiąganego przed wypadkiem odejmuje się rentę wypłacaną przez ZUS po wypadku, w efekcie otrzymując wysokość powstałej w dochodach różnicy, będącej jednocześnie rentą uzupełniającą. Szkoda bowiem wyraża się różnicą między zarobkami, jakie poszkodowany osiągałby w okresie objętym rentą, gdyby nie doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia (zarobki hipotetyczne), a zarobkami jakie może realnie osiągnąć bez zagrożenia swego stanu zdrowia.

Aby uniknąć sporów i nieporozumień odnośnie przyznanej wysokości renty trzeba jednak pamiętać o kilku ważnych kwestiach:

Po pierwsze przy ustalaniu wysokości renty nie można pominąć spraw związanych z opodatkowaniem osobistym poszkodowanego. Ponieważ renty z prawa cywilnego zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych są zwolnione z opodatkowania, aby wysokość renty nie przekraczała granicy szkody, pomniejsza się ją ostatecznie o wartość podatku, jaki dana osoba musiałaby uiścić, gdyby nie wyrządzono jej szkody i otrzymywałaby wynagrodzenie (por. wyrok SN z dnia 19 kwietnia 1973r. sygn. akt I PR 85/73).

Po drugie przy ustalaniu wysokości renty wyrównawczej punktem wyjścia są przeciętne zarobki pracowników zatrudnionych na stanowiskach odpowiednich do tego, jaki poszkodowany zajmowałby gdyby nie doszło do wypadku. Od takiej zasady może być jednak wyjątek, gdy na konkretnym stanowisku z reguły przyznawane jest wyższe wynagrodzenie np. ze względu na braki kadrowe, szczególnie wysokie kwalifikacje, ponadprzeciętne wyniki pracy np. wyniki sprzedażowe. W takim wypadku zgodnie z art. 6 kc ciężar udowodnienia tego faktu spoczywa na poszkodowanym – musi wykazać, iż jego zarobki byłyby wyższe od przeciętnych. Podobne stanowisko zajmował SN w wyroku z dnia 22 lutego 1974r. sygn. akt I PRN 7/74, OSNCP 1974, nr 11 poz. 200.

Po trzecie przy ustalaniu renty uzupełniającej powinny być brane pod uwagę dodatkowe składniki wynagrodzenia jak dodatkowe wynagrodzenie roczne, premie, nagrody, bonusy roczne, świąteczne czy wypłaty z funduszu zakładowego jeżeli są wypłacane stale. Analogicznie SN w wyroku z dnia 8 października 1969r. sygn. akt II PR 374/69, OSNCP 1970 nr 7-8 poz. 132

Przy ustalaniu renty miarodajne są także faktycznie przepracowane godziny, o ile praca w godzinach nadliczbowych ma charakter stały i decyduje o przeciętnej wysokości uzyskiwanego przez pracownika wynagrodzenia (por. wyrok SN z dnia 28 maja 1991r. sygn. akt IV CR 712/90)

Podobnie podwyższenie płac w branży, w której był zatrudniony poszkodowany uzasadnia roszczenie o wysokości renty uzupełniającej (np. zmiana zaszeregowania danego pracownika czy też zmiana kwoty bazowej dla pracowników służby cywilnej).

Natomiast przy ustalaniu renty nie bierze się pod uwagę diet, które przyznawano pracownikowi w trakcie podróży służbowych. Możliwość zaoszczędzenia w podróży niektórych wydatków pokrywanych z diet, zgodnie z ich przeznaczeniem, również nie stanowi utraconego zarobku, a tym samym szkody (por. wyrok SN z dnia 7 czerwca 1974r. sygn. akt I CR 423/74).

Przy ustalaniu renty nie bierze się pod uwagę także stypendium (socjalnego, naukowego) gdyż ma ono jedynie charakter pomocy materialnej dla studentów, a nie zarobków (por. wyrok SN z dnia 10 kwietnia 1974r. sygn. akt II CR 64/74 pkt. III)

Podobne stanowisko, co prawda w odmiennych warunkach ustrojowych zajmował SN w odniesieniu do uzyskiwanych przez pracowników napiwków, twierdząc iż nie wpisują się one w powszechnie akceptowalne zwyczaje, a tym samym nie mogą wpływać na wysokość renty- wyrok SN z dnia 8 października 1980r. sygn. akt IV CR 383/80, OSNCP 1981 nr 5 poz. 84. Wydaje się jednak, że teza wskazywanego orzeczenia uległa w dzisiejszej rzeczywistości gospodarczej dezaktualizacji.

Ponadto trzeba pamiętać, że poszkodowany jest obowiązany do wykorzystania zachowanej zdolności do pracy. Nieuzasadniona odmowa podjęcia pracy pozwala na zmniejszenie wysokości odszkodowania o kwotę, którą uzyskiwałby on w wyniku pracy (wyrok SN z dnia 2 marca 1966r. sygn. akt II PR 18/66 NP. 1966 nr 10 s 1294). Renta dla poszkodowanego, który częściowo jest zdolny do pracy, powinna więc odpowiadać różnicy między zarobkami, jakie mógłby osiągnąć, gdyby nie uległ wypadkowi (potencjalnego wynagrodzenia, które mógłby osiągnąć gdyby był w pełni sprawny), a sumą renty inwalidzkiej (przyznanej przez ZUS) i wynagrodzenia (które może osiągnąć po wypadku), przy wykorzystaniu swej uszczuplonej zdolności do pracy. (analogicznie wyrok SN z dnia 10 czerwca1999r. sygn. akt II UKN 682/98). Należy jednakże pamiętać, iż art. 444 par. 2 należy rozumieć w ten sposób, że przy ustalaniu wysokości renty należy brać pod uwagę realną, praktyczną możliwość podjęcia przez poszkodowanego pracy w granicach zachowanej zdolności do pracy, a nie możliwość teoretyczną. Dlatego też nie jest wykluczona sytuacja, w której poszkodowany otrzyma pełną rentę w wysokości utraconych zarobków jaki mógłby osiągnąć, gdyby wypadek nie nastąpił, chociaż nie utracił całkowicie zdolności do pracy zarobkowej. Przykładowo taka sytuacja zachodzi w razie utraty przez poszkodowanego, znajdującego się w wieku przedemerytalnym zdolności wykonywania wyuczonej pracy z równoczesnym znacznym ograniczeniem rodzajów wysiłków fizycznych, przy których nie zachodzą przeciwwskazania lekarskie i przy znacznym ograniczeniu podaży wolnych miejsc pracy specjalnie chronionej (za wyrokiem SN z dnia 10 października 1977r. sygn. akt IV CR 36/77, OSNCP 1978 nr 7 poz. 120). Podobnie warto zwrócić uwagę, na zachowanie prawa do renty w pełnej wysokości w przypadku odmowy podjęcia pracy przez poszkodowanego, jeżeli chodziłoby o pracę znacznie odbiegającą od jego kwalifikacji lub stwarzającą inne, istotne trudności.

W sytuacji gdy poszkodowany prowadził przed wypadkiem działalność gospodarczą, precyzyjne ustalenie różnicy w dochodach jest bardziej skomplikowane. W celu ustalenia przysługującej mu renty należy porównać dochody przed wypadkiem z dochodami po wypadku na podstawie zestawień przychodów i kosztów za okresy sprzed wypadku – przykładowo za podstawę tych obliczeń mogą służyć zeznanie podatkowe, wskaźniki zyskowności branży, etc. Należy również brać pod uwagę czynniki wpływające na zmianę zyskowności prowadzonej działalności w szczególności takie jak zmiany koniunktury rynkowej czy też możliwości uzyskiwania wyższych dochodów (np. wprowadzenie nowych technologii, podwyższenie kwalifikacji etc.).

W sytuacji gdy poszkodowany nie pracował zarobkowo przed wypadkiem (bezrobotny) zachowuje on roszczenie o rentę, jeżeli będzie dalece prawdopodobne, że w normalnym rozwoju wypadków, gdyby nie doznał szkody, podjąłby pracę zarobkową.

W praktyce może również wystąpić przypadek, gdy poszkodowanym jest osoba, która w chwili wypadku nie pracowała z powodu braku odpowiedniego wieku lub pobierania nauki. W takich przypadkach poszkodowani małoletni oraz pobierający naukę przez pierwsze lata otrzymują rentę na zwiększone potrzeby, którą po osiągnięciu dorosłego wieku lub zakończeniu nauki zastępuje się rentą uzupełniającą. Podobnie wygląda sytuacja osób będących w zaawansowanym wieku bowiem do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego pobierają rentę uzupełniającą. Po osiągnięciu wieku emerytalnego zakład ubezpieczeń może zmienić podstawę jej naliczania – od tego momentu nie będzie to różnica w dochodach a różnica w stosunku do potencjalnej emerytury jaką otrzymywałby poszkodowany gdyby pracował do czasu osiągnięcia uprawnień emerytalnych. Tak wyliczona renta w zależności od czynników rzutujących na zmiany jej wymiaru może na wniosek stron ulegać zmianom.

Źródło: www.rzu.gov.pl

Skomentuj ten artykuł na forum