Wiadomości

Emerytura i renta z USA

Opublikowany: paź 3, 08:23

1 marca 2009 r. weszła w życie Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki o zabezpieczeniu społecznym, podpisana w Warszawie 2 kwietnia 2008 r., zwana dalej „Umową”, oraz Porozumienie administracyjne w sprawie stosowania tej umowy, podpisane w Warszawie 2 kwietnia 2008 r., zwane dalej „Porozumieniem”.

Teksty Umowy oraz Porozumienia administracyjnego zostały ogłoszone w Dzienniku Ustaw nr 46 z 23 marca 2009 r. (poz. 374 i poz. 376). Dostępne są one także w bazie umów międzynarodowych w serwisie internetowym Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Umowa z 2008 r. reguluje stosunki polsko-amerykańskie w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Jakich świadczeń ustalanych przez ZUS dotyczy Umowa

Po Stronie Polskiej Umowa dotyczy świadczeń z systemu ubezpieczeń społecznych ustalanych w ramach następujących systemów:

* powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych, administrowanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), * systemu ubezpieczenia społecznego rolników, administrowanego przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS).

Zakresem przedmiotowym Umowy objęte są następujące świadczenia pieniężne z ubezpieczeń społecznych realizowane przez ZUS:

* emerytury, * renty z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia, * renty rodzinne, * jednorazowe odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych i renty z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, * zasiłki pogrzebowe.

W zakresie emerytur, Umowa ma zastosowanie także do emerytur kapitałowych, przysługujących na podstawie składek opłaconych przez ubezpieczonego do otwartego funduszu emerytalnego (OFE). Zastosowanie umowy do tego typu emerytury jest jednak ograniczone z uwagi na charakter prawny tego świadczenia (umowa zapewnia transfer tych świadczeń do miejsca zamieszkania w USA, równe traktowanie oraz możliwość zgłoszenia wniosku o taką emeryturę w instytucji amerykańskiej).

Poza zakresem przedmiotowym Umowy pozostają:

* świadczenia z tytułu choroby i macierzyństwa, * świadczenia krótkoterminowe z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, * świadczenia z zaopatrzenia z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach, * świadczeń z tytułu zaopatrzenia emerytalnego tzw. służb mundurowych, * uposażenia sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku, * świadczenia z pomocy społecznej, * świadczenia dla kombatantów, * świadczenia na rzecz ofiar wojny i jej skutków (w tym rent dla inwalidów wojennych i wojskowych), * renta socjalna, * świadczenia przedemerytalne, * emerytury pomostowe, * świadczenia opieki zdrowotnej.

Po Stronie Amerykańskiej Umowa dotyczy świadczeń przysługujących z amerykańskiego federalnego systemu ubezpieczeń emerytalnych, rodzinnych oraz z tytułu niezdolności do pracy przysługujących na podstawie Tytułu II Ustawy o Zabezpieczeniu Społecznym wraz z odnośnymi rozporządzeniami.

Osoby objęte postanowieniami Umowy

Umowa dotyczy uprawnień osób, które podlegają lub podlegały ubezpieczeniom społecznym w jednym lub obu państwach (Polsce i USA), jak również osób wywodzących od nich swoje prawa, np. członków rodziny.

W zakresie dotyczącym świadczeń emerytalno-rentowych Umowa obejmuje swymi postanowieniami:

* osoby, które są lub były ubezpieczone z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek w obu państwach (Polsce i USA), bez względu na miejsce zamieszkania takich osób (osoby zamieszkałe w Polsce, w USA albo poza terytorium tych państw, np. w Meksyku), * osoby, które są lub były ubezpieczone (pracowały) w jednym z tych państw, a zamieszkują w drugim (np. osoba, która pracowała w Polsce, a obecnie mieszka w USA), * osoby wywodzące swoje prawa pochodne od ww. ubezpieczonych (m.in. członkowie rodziny ubiegający się o rentę rodzinną po osobie, która pracowała i podlegała ubezpieczeniom społecznym w Polsce i w USA).

Umowa ma zastosowanie do powyższych osób, bez względu na ich obywatelstwo. Stosuje się ją zatem zarówno do obywateli polskich, obywateli amerykańskich, jak również osób nie posiadających obywatelstwa żadnego z tych państw (obywatele państw „trzecich”, bezpaństwowcy).

Umową objęte są zarówno osoby, które podlegały ubezpieczeniom w Polsce lub USA będąc pracownikami, jak również do osób pracujących na własny rachunek.

Równe traktowanie i zrównanie zdarzeń

Umowa stoi na gruncie zasady równego traktowania. Zgodnie z tą zasadą, osoba objęta zakresem podmiotowym Umowy, a więc jedna z wcześniej wymienionych grup osób, mająca miejsce zamieszkania na terytorium Polski albo USA, jest traktowana na równi z obywatelami drugiego państwa będącego Stroną umowy przy stosowaniu przepisów prawa tego drugiego państwa dotyczących nabywania prawa do świadczeń lub ich wypłaty.

Oznacza to m.in., że obywatele polscy zamieszkali w Polsce albo w USA, ubiegający się o amerykańską emeryturę lub rentę z tytułu okresów ubezpieczenia w USA muszą być traktowani przez amerykańską administrację zabezpieczenia społecznego rozpatrującą wniosek emerytalno-rentowy, tak samo jak obywatele USA.

Zdarzenia mające wpływ na prawo, zmniejszenie, zawieszenie lub wysokość świadczeń, które miały miejsce na terytorium jednej Strony, są uwzględniane tak, jakby miały miejsce na terytorium drugiej Strony. Oznacza to, m.in., że zgon ubezpieczonego lub emeryta-rencisty, jak również wypadki przy pracy lub choroby zawodowe zaistniałe na terytorium USA traktowane są tak jakby zaszły na terytorium Polski.

Ponadto, w przypadku, gdy zgodnie z polskimi przepisami, dla nabycia prawa do świadczeń (np. emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) wymagane jest rozwiązanie stosunku pracy, dotyczy to także rozwiązania stosunku pracy łączącego z amerykańskim pracodawcą.

Ustalanie emerytur i rent z ZUS w świetle postanowień Umowy

Umowa reguluje sposób ustalania prawa i obliczania wysokości emerytur i rent w odniesieniu do osób, które pracowały, a tym samym podlegały ubezpieczeniom społecznym w obu państwach – Stronach Umowy.

W świetle postanowień Umowy, osoba zainteresowana, która posiada okresy ubezpieczenia w Polsce i w USA, może uzyskać emeryturę lub rentę z obydwu państw, o ile spełni warunki nabycia uprawnień do tych świadczeń przewidziane w przepisach prawnych każdego z ww. państw. Prawo do emerytury lub renty ustalane jest równoległe przez instytucje właściwe w Polsce i w USA.

W odniesieniu do osób posiadających okresy ubezpieczenia w Polsce i w USA, emerytury i renty ustalane są w każdym z tych państw na podstawie przepisów krajowych obowiązujących w danym państwie, z uwzględnieniem postanowień Umowy.

Informację na temat warunków nabycia prawa do polskich świadczeń można uzyskać w serwisie internetowym ZUS – zakładka Świadczenia.

Informację na temat warunków nabycia prawa do amerykańskich świadczeń z federalnego systemu social security można uzyskać w serwisie instytucji amerykańskiej Social Security Administration.
Umowa zawiera postanowienia modyfikujące sposób ustalania świadczeń emerytalno-rentowych, wynikający z krajowego ustawodawstwa Polski oraz USA. Dotyczy to również emerytur i rent ustalanych przez ZUS.

Uwzględnianie okresów ubezpieczenia dla celów przyznania świadczeń z ZUS

Przy ustalaniu emerytur i rent zgodnie z Umową zastosowanie znajduje zasada uwzględniania (sumowania) okresów ubezpieczenia przebytych w obu państwach, zgodnie z którą, jeżeli ustawodawstwo polskie lub amerykańskie uzależnia nabycie prawa do emerytury lub renty od posiadania okresów ubezpieczenia, uwzględnieniu podlegają, o ile to konieczne, okresy ubezpieczenia przebyte w obu państwach, pod warunkiem, że okresy te nie pokrywają się w czasie.

Jeżeli zatem posiadane przez osobę ubiegającą się o emeryturę lub rentę z ZUS okresy ubezpieczenia w Polsce (okresy składkowe i nieskładkowe) są niewystarczające do nabycia prawa do tego świadczenia, wówczas uwzględnieniu podlegają również okresy ubezpieczenia w USA przebyte w ramach federalnego systemu social security.

Dla celów uwzględnienia przez ZUS amerykańskich okresów ubezpieczenia, ZUS pozyskuje we własnym zakresie zaświadczenie wystawione przez instytucję amerykańską Social Security Administration, potwierdzające te okresy. ZUS uwzględnia wyłącznie te amerykańskie okresy ubezpieczenia, które zostały poświadczone przez instytucję amerykańską na takim zaświadczeniu.

Przykład 1

O emeryturę z ZUS ubiega się kobieta ur. przed 1 stycznia 1949 r., posiadająca okresy ubezpieczenia w Polsce wynoszące 14 lat. Instytucja amerykańska poświadczyła także okresy ubezpieczenia w USA wynoszące 7 lat.

Okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce nie są wystarczające do nabycia przez kobietę prawa do polskiej emerytury, bowiem – jako osoba urodzona przed 1949 r. – zainteresowana powinna udowodnić okresy składkowe i nieskładkowe w Polsce wynoszące co najmniej 15 lat (prawo do emerytury według tzw. starych zasad, dotyczących osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.).

Uwzględnienie amerykańskich okresów ubezpieczenia pozwoli w omawianym przypadku spełnić warunek posiadania wymaganego stażu emerytalnego, przewidziany w polskiej ustawie emerytalnej, bowiem łączna długość posiadanych przez zainteresowaną polskich i amerykańskich okresów ubezpieczenia wynosi 21 lat.

Przykład 2

Wniosek o rentę rodzinną z ZUS złożyła wdowa po zmarłym pracowniku, który w chwili śmierci (w wieku 61 lat) posiadał okresy ubezpieczenia w Polsce wynoszące 9 lat oraz okresy ubezpieczenia w USA wynoszące 21 lat. W toku postępowania ZUS ustalił, że okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce przez pracownika, z tytułu śmierci którego ustalana jest renta rodzinna, nie pozwalają wdowie nabyć prawa do renty rodzinnej z ZUS. W związku z tym, ZUS uwzględni przebyte przez ww. pracownika okresy ubezpieczenia w USA, co umożliwi zainteresowanej wdowie uzyskanie prawa do renty rodzinnej z ZUS.

Zgodnie z postanowieniami umowy, jeżeli polskie przepisy prawne uzależniają prawo do świadczeń od posiadania okresów ubezpieczenia w zawodzie lub konkretnym zatrudnieniu ubezpieczonym w ramach specjalnego systemu, uwzględnieniu podlegają okresy amerykańskie, pod warunkiem, że zostały zgromadzone w tym samym zawodzie lub konkretnym zatrudnieniu. Regulacja ta może znaleźć zastosowanie przy ustalaniu przez ZUS emerytur przysługujących przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego niektórym grupom ubezpieczonych, w tym górnikom, nauczycielom, kolejarzom, i innym kategoriom osób uprawnionych w Polsce do emerytur w obniżonym wieku.

Przykład 3

Wniosek o emeryturę na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej (emerytura w obniżonym wieku dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., które warunki stażowe, w tym warunek dotyczący pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, spełniły na dzień 1 stycznia 1999 r.) zgłosiła kobieta posiadająca następujące okresy ubezpieczenia przebyte przed 1999 r.:

- 22-letni okres ubezpieczenia przebyty przed 1999 r., z czego 13 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach (na kolei),

- 4-letni okres zatrudnienia w USA (ubezpieczenia w ramach social security) w tym samym zawodzie (na kolei).

Jednym z warunków uzyskania omawianej emerytury jest legitymowanie się przez zainteresowaną na dzień 1 stycznia 1999 r. co najmniej 15-letnim okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat. Zainteresowana nie spełnia tego warunku w oparciu o wyłącznie polskie okresy zatrudnienia (13 lat), jednakże umowa pozwala na uwzględnienie w takim przypadku jej amerykańskiego okresu takiego zatrudnienia.

Po stronie polskiej zasada sumowania (uwzględniania) okresów ubezpieczenia dla celów przyznania emerytury-renty ma zastosowanie tylko do świadczeń, do których prawo uzależnione jest od przebycia określonej długości okresów ubezpieczenia (składkowych i nieskładkowych).

Dotyczy to:

- emerytur z tzw. dotychczasowego systemu emerytalnego, przysługujących osobom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. oraz niektórym ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. spełniającym warunki do uzyskania wcześniejszej emerytury lub emerytury w obniżonym wieku emerytalnym;

- renty z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia (okresów amerykańskich nie sumuje się przy ustalaniu prawa do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej),

- renty rodzinnej z tytułu śmierci osoby pobierającej ww. emeryturę lub rentę albo w chwili zgonu spełniającej warunki uzyskania takiej emerytury lub renty.

W odniesieniu natomiast do ubezpieczonych nabywających prawo do emerytury w tzw. nowym systemie emerytalnym, przewidzianym dla osób ur. po 31 grudnia 1948 r., polskie przepisy nie przewidują jako warunku nabycia prawa do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn) przebycia określonej długości okresów ubezpieczenia (składkowych i nieskładkowych). W związku z tym, przy ustalaniu prawa do tego typu emerytury nie stosuje się sumowania okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w USA.

Dotyczy to także ustalania prawa do renty rodzinnej po osobie zmarłej pobierającej emeryturę z nowego systemu emerytalnego, bądź spełniającej warunki do uzyskania takiej emerytury.

Przykład 4

Kobieta urodzona w 1949 r. ubiega się o emeryturę z ZUS. Posiada ona okresy ubezpieczenia w Polsce wynoszące 10 lat, a także okresy ubezpieczenia w USA wynoszące 20 lat.

Okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce są w jej przypadku wystarczające do nabycia prawa do polskiej emerytury, bowiem – jako osoba urodzona po 31 grudnia 1948 r. – zainteresowana nie musi dla uzyskania emerytury udowadniać określonej długości okresów składkowych i nieskładkowych w Polsce (prawo do emerytury według tzw. nowych zasad, dotyczących osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r.).

W związku z powyższym, dla ustalenia prawa do emerytury z ZUS nie ma konieczności uwzględniania amerykańskich okresów ubezpieczenia.

Z charakteru prawnego emerytur kapitałowych (okresowych i dożywotnich), przysługujących z tytułu członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym (OFE) i opłacania składki do tego funduszu, wynika, że przy ustalaniu prawa do tych świadczeń wyrażona w umowie zasada uwzględniania okresów nie może znaleźć zastosowania.

Obliczenie emerytury-renty z ZUS, jeżeli dla przyznania świadczenia konieczne jest uwzględnienie amerykańskich okresów ubezpieczenia

Jeżeli dla przyznania prawa do emerytury lub renty z ZUS konieczne jest uwzględnienie amerykańskich okresów ubezpieczenia, wysokość świadczenia obliczania jest w szczególny sposób.

Emerytura lub renta z ZUS ustalona z uwzględnieniem łącznych okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i USA obliczana jest dwuetapowo:

1. ZUS najpierw oblicza teoretyczną (pełną) kwotę polskiego świadczenia, jaka przysługiwałaby zainteresowanemu, gdyby wszystkie polskie i amerykańskie okresy ubezpieczenia zostały przebyte w Polsce, przy czym: * teoretyczna kwota świadczenia to kwota emerytury lub renty z ZUS ustalona danej osobie z uwzględnieniem okresów amerykańskich tak jak gdyby okresy te zostały przebyte w Polsce, * przy obliczaniu teoretycznej kwoty świadczenia amerykańskie okresy ubezpieczenia traktowane są jako okresy składkowe w rozumieniu polskiej ustawy emerytalnej i przypisywana jest im wartość 1,3% podstawy wymiaru świadczenia za każdy rok tych okresów, * przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury lub renty osobom posiadającym amerykańskie okresy ubezpieczenia stosuje się szczególne zasady, które zostały opisane w serwisie ZUS, a dotyczące osób posiadających okresy ubezpieczenia w państwach, z którymi Polskę łączy umowa międzynarodowa w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń nie jest uwzględniany przychód (zarobki) z okresu podlegania amerykańskiemu ubezpieczeniu social security; 2. następnie ZUS oblicza rzeczywistą (częściową) kwotę polskiego świadczenia w oparciu o proporcję okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce do sumy wszystkich okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w USA (tzw. świadczenie proporcjonalne). Rzeczywista (częściowa, proporcjonalna) kwota świadczenia stanowi kwotę emerytury lub renty należnej osobie zainteresowanej.

Przykład 5

ZUS ustala emeryturę kobiecie urodzonej w 1948 r., która udowodniła okresy ubezpieczenia w Polsce wynoszące 7 lat i w USA wynoszące 14 lat. Zainteresowana, jako osoba objęta dotychczasowym systemem emerytalnym, dla uzyskania prawa do emerytury musi spełnić m.in. warunek dotyczący posiadania minimalnego okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego), ponieważ w dotychczasowym systemie emerytalnym prawo do emerytury uzależnione jest od długości okresów ubezpieczenia.

Okres ubezpieczenia (zatrudnienia) przebyty przez zainteresowaną w Polsce, wynoszący 7 lat, jest krótszy niż okres wymagany do nabycia prawa do polskiej emerytury (co najmniej 15 lat okresów składkowych i nieskładkowych), dlatego też dla ustalenia emerytury konieczne jest uwzględnienie przez ZUS również amerykańskich okresów ubezpieczenia (14 lat).

Wysokość emerytury obliczana jest w takim przypadku dwuetapowo:

- ZUS najpierw oblicza teoretyczną (pełną) kwotę emerytury, czyli kwotę emerytury jaka przysługiwałaby zainteresowanej z tytułu okresu ubezpieczenia w Polsce i w USA wynoszącego łącznie 21 lat,

- następnie ZUS oblicza rzeczywistą (częściową) kwotę świadczenia, w oparciu o proporcję okresów ubezpieczenia przebytych przez zainteresowaną w Polsce (7 lat) do sumy wszystkich okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w USA (21 lat);

Zakładając, że teoretyczna kwota emerytury ustalonej zainteresowanej wyniosłaby 2100 zł, kwota rzeczywista (częściowa) emerytury wyniosłaby:

2100 zł x 7 lat/21 lat = 700 zł

Zainteresowanej zostanie ustalona polska emerytura częściowa w wysokości 700 zł.

W omawianym przypadku również amerykańska Administracja Zabezpieczenia Społecznego obowiązana jest do równoległego ustalenia emerytury zgodnie z przepisami obowiązującymi w USA, z uwzględnieniem regulacji zawartych w Umowie.

Renta rodzinna z ZUS przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Należy zatem pamiętać, że przy ustalaniu renty rodzinnej, zasada uwzględniania okresów ubezpieczenia i obliczania wysokości świadczenia z zastosowaniem proporcji polskich okresów ubezpieczenia do sumy polskich i amerykańskich okresów, ma zastosowanie w odniesieniu do okresów ubezpieczenia posiadanych przez zmarłego, po którym ustalane jest prawo do renty dla osób pozostałych przy życiu.

Przykład 6

ZUS ustala rentę rodzinną dla wdowy i dziecka, po śmierci 50-letniego ubezpieczonego, który posiadał okresy ubezpieczenia w Polsce wynoszące 17 lat i w USA wynoszące 14 lat.

ZUS ustalił, że okresy ubezpieczenia przebyte przez zmarłego w Polsce wynoszące 17 lat nie są wystarczające do ustalenia renty z tytułu niezdolności do pracy na dzień zgonu, ponieważ w oparciu tylko o polskie okresy ubezpieczenia zmarły nie spełniał warunku posiadania co najmniej 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych przypadających w ostatnim 10-leciu przed śmiercią lub zgłoszeniem wniosku o rentę.

Dopiero uwzględnienie przez ZUS amerykańskich okresów ubezpieczenia zmarłego pozwoliło na uznanie, że zmarły w chwili zgonu spełniał warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Wysokość renty rodzinnej dla członków rodziny jest w takim przypadku obliczana dwuetapowo:

- najpierw oblicza się teoretyczną (pełną) kwotę renty, czyli kwotę jaka przysługiwałaby wnioskodawcom z tytułu okresu ubezpieczenia zmarłego, wynoszącego 31 lat (przy założeniu, że renta stanowi 90% świadczenia należnego zmarłemu, ponieważ są dwie osoby uprawnione do renty),

- następnie oblicza się rzeczywistą (częściową) kwotę renty, w oparciu o proporcję okresów ubezpieczenia przebytych przez zmarłego w Polsce (17 lat) do sumy wszystkich okresów ubezpieczenia przebytych przez niego w Polsce i w USA (31 lat);

Zakładając, że teoretyczna kwota renty wyniosłaby 2000 zł, kwota rzeczywista (częściowa) renty wyniosłaby:

2000 zł x 17 lat/31 lat = 1096,77 zł

Wdowie i dziecku zostanie ustalona polska renta rodzinna częściowa w wysokości 1096,77 zł, która będzie podlegać podziałowi w częściach równych między obie osoby uprawnione.

W omawianym przypadku również amerykańska Administracja Zabezpieczenia Społecznego obowiązana jest do równoległego ustalenia renty rodzinnej zgodnie z przepisami obowiązującymi w USA, z uwzględnieniem regulacji zawartych w Umowie.

Obliczenie emerytury-renty z ZUS, jeżeli dla przyznania świadczenia nie ma konieczności uwzględniania amerykańskich okresów ubezpieczenia

Jeżeli osoba zainteresowana posiada okresy ubezpieczenia w Polsce wystarczające do nabycia prawa do emerytury lub renty z ZUS bez konieczności uwzględniania okresów ubezpieczenia w USA, wówczas ZUS ustala prawo do świadczenia i oblicza jego wysokość na podstawie okresów ubezpieczenia przebytych wyłącznie w Polsce, chyba że kwota emerytury lub renty ustalona na podstawie łączonych polskich i amerykańskich okresów ubezpieczenia – z zastosowaniem proporcji okresów ubezpieczenia w Polsce do sumy okresów ubezpieczenia w Polsce i w USA (emerytura częściowa obliczona w sposób opisany wcześniej), byłaby korzystniejsza dla osoby zainteresowanej.

W takim przypadku ZUS ustala świadczenie w dwóch wariantach:

- na podstawie wyłącznie polskich okresów ubezpieczenia, bez uwzględniania okresów amerykańskich (świadczenie krajowe, pełne),

- na podstawie zsumowanych polskich i amerykańskich okresów ubezpieczenia, z zastosowaniem zasady proporcjonalnego wyliczenia kwoty świadczenia (świadczenie proporcjonalne, częściowe),

a następnie porównuje wysokość świadczeń ustalonych w obu wariantach w celu przyznania świadczenia w wysokości korzystniejszej.

Przykład 7

ZUS ustala emeryturę mężczyźnie urodzonemu przed 1949 r., który udowodnił okresy ubezpieczenia w Polsce wynoszące 28 lat oraz w USA wynoszące 12 lat.

Okresy ubezpieczenia przebyte przez zainteresowanego w Polsce są wystarczające do nabycia prawa do polskiej emerytury. Przy ustalaniu emerytury przez ZUS nie zachodzi więc potrzeba sumowania polskich i amerykańskich okresów ubezpieczenia.

W takim przypadku emerytura obliczana jest w dwóch wariantach:

- w pierwszym – ZUS oblicza emeryturę z tytułu 28 lat ubezpieczenia w Polsce w wysokości pełnej, wynikającej z polskich przepisów emerytalno-rentowych.

- w drugim – ZUS oblicza emeryturę proporcjonalną, z tytułu łączonych okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w USA wynoszących 40 lat, w wysokości częściowej (28/40 emerytury przysługującej za 40 lat ubezpieczenia).

Następnie ZUS sprawdza, który wariant emerytury jest korzystniejszy dla zainteresowanego i przyznaje zainteresowanemu świadczenie w korzystniejszej wysokości.

Należy zauważyć, że wybór przez ZUS świadczenia korzystniejszego kwotowo (w wyższym wymiarze) spomiędzy świadczeń ustalonych na podstawie umowy w wysokości pełnej (emerytura krajowa na podstawie tylko polskich okresów ubezpieczenia) lub w wysokości częściowej (emerytura proporcjonalna na podstawie łączonych okresów ubezpieczenia w Polsce i w USA), nie ogranicza prawa świadczeniobiorcy do wyboru innego świadczenia jeżeli uzna on takie rozwiązanie za korzystniejsze z innych powodów.

Zasada ustalania świadczenia w dwóch wariantach: krajowym i proporcjonalnym nie dotyczy osób uprawnionych do emerytury z tzw. nowego systemu, obliczanej wyłącznie na podstawie środków zewidencjonowanych na koncie emerytalnym w ZUS.

Zasady obliczania tzw. emerytur mieszanych osobom posiadającym okresy ubezpieczenia w Polsce i USA

Amerykańskie okresy ubezpieczenia uwzględniane są także przy obliczaniu tzw. emerytur mieszanych, przysługujących niektórym ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r.:

* osiągającym w latach 2009-2013 powszechny wiek emerytalny (wynoszący 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn) uprawniający do emerytury z nowego systemu (prawo do emerytury nie zależy tu od długości okresów ubezpieczenia), albo * osiągającym w latach 2009-2013 obniżony wiek emerytalny uprawniający do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej (prawo do emerytury zależy tu od długości okresów ubezpieczenia).

Zgodnie z polskimi przepisami, emerytury te obliczane są jako suma:

* części stanowiącej odpowiedni dla danego roku kalendarzowego procent emerytury ustalanej na zasadach dotychczasowych na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej (w oparciu o kwotę bazową, podstawę wymiaru świadczenia i długość okresów składkowych i nieskładkowych), * części stanowiącej odpowiedni dla danego roku kalendarzowego procent emerytury ustalanej na nowych zasadach na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej (w oparciu o środki zewidencjonowane na koncie emerytalnym w ZUS).

Przy ustalaniu emerytury mieszanej zasada uwzględniania okresów amerykańskich i wyliczenia wysokości świadczenia z zastosowaniem proporcji okresów ubezpieczenia w Polsce do sumy okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w USA, znajduje jednak zastosowanie jedynie przy obliczaniu odpowiedniej dla danego roku kalendarzowego części emerytury ustalanej na zasadach dotychczasowych, czyli emerytury uzależnionej od długości okresów składkowych i nieskładkowych, obliczanej na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej. Okresów amerykańskich nie uwzględnia się natomiast przy obliczaniu części stanowiącej odpowiedni dla danego roku kalendarzowego procent emerytury ustalanej na nowych zasadach, zgodnie z postanowieniami art. 26 ustawy emerytalnej, czyli w oparciu o środki zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego w ZUS.

Przykładowo osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., które powszechny wiek emerytalny osiągnęły w 2009 r. emerytura wyliczana jest jako: 80% emerytury obliczonej na starych zasadach i 20% emerytury obliczonej na nowych zasadach. Część ww. emerytury przysługująca na nowych zasadach jest oparta na kwocie środków zgromadzonych na koncie ubezpieczonego w ZUS. Ponieważ jednak w części emerytury obliczonej na starych zasadach długość okresów ubezpieczenia wpływa na wysokość świadczenia, ZUS w takich przypadkach oblicza osobom posiadającym również amerykańskie okresy ubezpieczenia, emeryturę w dwóch wariantach: krajowym na podstawie tylko polskich okresów ubezpieczenia i proporcjonalnym na podstawie łączonych okresów ubezpieczenia w Polsce i w USA, a następnie przyznaje świadczenie w wysokości korzystniejszej dla osoby zainteresowanej.

Przykład 8

ZUS ustala emeryturę kobiecie urodzonej w 1949 r., posiadającej okresy ubezpieczenia w Polsce wynoszące 5 lat i okresy ubezpieczenia w USA wynoszące 30 lat.

Zainteresowanej, jako ubezpieczonej urodzonej po 31 grudnia 1948 r., przysługuje emerytura z ZUS bez konieczności posiadania określonej długości okresy ubezpieczenia, jedynie po ukończeniu wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat. Zainteresowana osiągnęła wymagany wiek emerytalny, uzyskała więc prawo do emerytury.

W związku z tym, że zainteresowana osiągnęła wiek emerytalny uprawniający do emerytury w 2009 r., wysokość tej emerytury, zgodnie z polskimi przepisami emerytalno-rentowymi, obliczana jest jako suma:

- 80% emerytury obliczonej na tzw. dotychczasowych zasadach – ta część uzależniona jest od długości okresów składkowych i nieskładkowych, kwoty bazowej i podstawy wymiaru emerytury,

- 20% emerytury obliczonej na tzw. nowych zasadach – ta część nie zależy od długości okresów składkowych i nieskładkowych, lecz od kwoty środków zgromadzonych na koncie emerytalnym w ZUS (kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne opłaconych po 31 grudnia 1998 r. i kwoty kapitału początkowego ustalanego dla osoby urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 r. za okresy ubezpieczenia w Polsce przebyte przed dniem 1 stycznia 1999 r.) oraz wskaźnika średniego dalszego trwania życia.

Ponieważ prawo do emerytury przysługującej zainteresowanej nie zależy od długości okresów ubezpieczenia, dla przyznania prawa do tego świadczenia nie ma potrzeby uwzględniania amerykańskich okresów ubezpieczenia.

W omawianym przypadku, w związku z brakiem konieczności uwzględnienia okresów amerykańskich do przyznania prawa do emerytury, wysokość emerytury obliczana jest w dwóch wariantach: krajowym za okresy ubezpieczenia tylko w Polsce i proporcjonalnym za łączone okresy ubezpieczenia w Polsce i w USA z zastosowaniem proporcji polskich okresów ubezpieczenia do sumy okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w USA, ponieważ elementem emerytury mieszanej jest część stanowiąca 80% emerytury obliczonej na tzw. dotychczasowych zasadach, która uzależniona jest od długości okresów ubezpieczenia.

ZUS oblicza w omawianym przypadku emeryturę w dwóch następujących wariantach:

Wariant 1 – krajowy (emerytura pełna) – emeryturę należy obliczyć w oparciu o wyłącznie polskie okresy ubezpieczenia, bez uwzględniania okresów amerykańskich, jako sumę 80% emerytury obliczonej na tzw. dotychczasowych zasadach i 20% emerytury obliczonej na tzw. nowych zasadach;

Wariant 2 – proporcjonalny – emeryturę należy obliczyć następująco:

- najpierw ZUS obliczy teoretyczną (pełną) kwotę emerytury stanowiącą sumę kwot: 80% emerytury obliczonej na tzw. dotychczasowych zasadach oraz 20% emerytury obliczonej na tzw. nowych zasadach, przy czym przy obliczaniu części emerytury na dotychczasowych zasadach (uzależnionej od długości okresów) uwzględni również amerykańskie okresy ubezpieczenia,

- następnie ZUS obliczy rzeczywistą (częściową) kwotę świadczenia, przy czym:

- część emerytury stanowiącą 80% emerytury ustalanej na dotychczasowych zasadach (uzależnionej od długości okresów), w której uwzględniono również amerykańskie okresy ubezpieczenia, należy obliczyć w oparciu o proporcję okresów ubezpieczenia przebytych przez zainteresowaną w Polsce (5 lat) do sumy wszystkich okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w USA (35 lat);

Zakładając, że teoretyczna kwota 80% części emerytury uzależnionej od okresów zainteresowanej wyniosłaby 1800 zł, kwota rzeczywista tej części wyniosłaby:

1800 zł x 5 lat/35 lat = 300 zł

- część emerytury niezależną od długości okresów, stanowiącą 20% emerytury obliczanej na nowych zasadach, należy ustalić bez uwzględniania okresów zagranicznych, w oparciu o kwotę środków zgromadzonych na koncie emerytalnym; zakładamy, że ta kwota wynosi 70 zł;

- należy zsumować kwoty części emerytury niezależnej od długości okresów i części zależnej od długości okresów;

Emerytura w wariancie proporcjonalnym wynosi = 300 zł + 70 zł = 370 zł.

Następnie należy porównać kwotę emerytury obliczoną w wariancie 1 (krajową) z emeryturą obliczoną w wariancie 2 (proporcjonalną), w celu przyznania emerytury w wysokości korzystniejszej dla zainteresowanej.

Zasada uwzględniania okresów amerykańskich przy obliczaniu emerytury mieszanej dotyczy także osób uprawnionych do emerytury w obniżonym wieku na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej, którzy osiągają obniżony wiek emerytalny w latach 2009-2013. Ilustruje to następujący przykład.

Przykład 9

ZUS ustala wcześniejszą emeryturę kobiecie urodzonej w 1954 r. posiadającej okresy ubezpieczenia w Polsce wynoszące 18 lat i okresy ubezpieczenia w USA wynoszące 10 lat.

18-letni okres ubezpieczenia w Polsce przypada przed dniem 1 stycznia 1999 r., z tego 16 lat obejmuje zatrudnienie w szczególnych warunkach (praca na kolei).

Ponadto spośród okresów amerykańskich 7 lat przypada przed 1 stycznia 1999 r., a 3 lata po 31 grudnia 1998 r. Zainteresowana nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i rozwiązała stosunek pracy.

Zainteresowanej przysługuje, po uwzględnieniu okresów amerykańskich, prawo do emerytury w obniżonym wieku na podstawie art. 184 polskiej ustawy emerytalnej.

W związku z tym, że wiek emerytalny uprawniający do tej emerytury (55 lat) zainteresowana osiągnęła w 2009 r., wysokość tej emerytury obliczana jest na zasadach mieszanych i stanowi sumę:

- 80% emerytury obliczonej na tzw. dotychczasowych zasadach – ta część uzależniona jest od długości okresów składkowych i nieskładkowych, kwoty bazowej i podstawy wymiaru emerytury,

- 20% emerytury obliczonej na tzw. nowych zasadach – ta część nie zależy od długości okresów składkowych i nieskładkowych, lecz od kwoty środków zgromadzonych na koncie emerytalnym w ZUS oraz wskaźnika średniego dalszego trwania życia.

W omawianym przypadku, w związku z koniecznością uwzględnienia okresów amerykańskich do przyznania prawa do emerytury, wysokość emerytury obliczana jest następująco:

- najpierw ZUS obliczy teoretyczną (pełną) kwotę emerytury stanowiącej sumę kwot 80% emerytury obliczonej na dotychczasowych zasadach oraz 20% emerytury obliczonej na tzw. nowych zasadach, przy czym przy obliczaniu części emerytury na dotychczasowych zasadach – uzależnionej od długości okresów – należy uwzględnić również amerykańskie okresy ubezpieczenia,

- następnie oblicza się rzeczywistą (częściową) kwotę świadczenia, przy czym:

- część emerytury uzależnioną od długości okresów, stanowiącą 80% emerytury obliczonej na dotychczasowych zasadach (w której uwzględniono również amerykańskie okresy ubezpieczenia), należy ustalić w oparciu o proporcję okresów ubezpieczenia przebytych przez zainteresowaną w Polsce (18 lat) do sumy wszystkich okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w USA (28 lat);

Zakładając, że teoretyczna kwota 80% części emerytury uzależnionej od okresów zainteresowanej wyniosłaby 1400 zł, kwota rzeczywista tej części wyniosłaby:

1400 zł x 18 lat/28 lat = 900 zł

- część emerytury niezależną od długości okresów, stanowiącą 20% emerytury obliczonej na nowych zasadach, należy ustalić bez uwzględniania okresów zagranicznych, w oparciu o kwotę środków zgromadzonych na koncie emerytalnym; zakładamy, że ta kwota 20% emerytury wynosi 200 zł;

- należy zsumować kwoty części emerytury zależnej od długości okresów i części niezależnej od długości okresów;

Emerytura z ZUS dla zainteresowanej wynosi = 900 zł + 200 zł = 1100 zł.

Kiedy brak jest możliwości uwzględnienia okresów ubezpieczenia z drugiego państwa

Zgodnie z Umową, jeżeli okres ubezpieczenia w Polsce jest krótszy niż 12 miesięcy i na podstawie tego okresu nie przysługują świadczenia, ZUS nie przyznaje tych świadczeń. W takim przypadku w celu ustalenia świadczeń ZUS nie może zastosować zasady sumowania okresów przebytych w Polsce i w USA.

Przykład 10

Kobieta urodzona w 1948 r., ubiega się o emeryturę z tytułu następujących okresów ubezpieczenia:

- w Polsce – wynoszących 11 miesięcy,

- w USA – wynoszących 19 lat i 2 miesiące.

W związku z tym, że zainteresowana przebyła w Polsce okresy ubezpieczenia wynoszące 11 miesięcy, a polskie przepisy nie przewidują możliwości nabycia prawa do emerytury przez ubezpieczoną urodzoną przed 1 stycznia 1949 r. na podstawie tak krótkiego okresu ubezpieczenia, w takim przypadku ZUS – przy ustalaniu prawa do emerytury – nie ma podstaw do uwzględnienia (sumowania) okresu ubezpieczenia przebytego przez zainteresowaną w USA.

Umowa przewiduje również, że instytucja amerykańska może zastosować zasadę sumowania tylko w przypadku, gdy w USA przebyty został minimalny okres ubezpieczenia wynoszący co najmniej 6 kwartałów. Jeśli okres ubezpieczenia amerykańskiego jest krótszy, instytucja amerykańska – dla celów ustalenia prawa do świadczeń z USA – nie może uwzględnić okresów ubezpieczenia przebytych przez osobę zainteresowaną w Polsce.

Przykład 11

Kobieta urodzona przed 1 stycznia 1949 r. ubiegająca się o emeryturę, oprócz okresów ubezpieczenia w Polsce wynoszących 14 lat posiada także okres 4 kwartałów (krótszy niż 6 kwartałów) przebyty w Stanach Zjednoczonych Ameryki z tytułu którego nie powstaje prawo do amerykańskiego świadczenia. W tej sytuacji amerykańska instytucja nie jest zobowiązana do zastosowania zasady sumowania okresów polskich i amerykańskich w celu przyznania świadczenia. Z kolei ZUS przy ustalaniu polskiej emerytury uwzględni, oprócz okresów ubezpieczenia w Polsce wynoszących 14 lat, także amerykański okres ubezpieczenia wynoszący 4 kwartały (1 rok), co pozwoli przyznać emeryturę zainteresowanej. Wysokość emerytury zostanie obliczona przez ZUS z zastosowaniem proporcji polskich okresów ubezpieczenia wynoszących 14 lat do sumy polskich i amerykańskich okresów ubezpieczenia wynoszących łącznie 15 lat.

Ustalanie niezdolności do pracy dla celów świadczeń z ZUS

Zgodnie z postanowieniami Umowy, w celu przyznania świadczenia z tytułu niezdolności do pracy instytucja właściwa każdego państwa – Strony Umowy określa niezdolność do pracy, a w odniesieniu do Polski – stopień niezdolności o pracy, zgodnie z przepisami prawa stosowanymi przez tę instytucję właściwą.

W przypadku, gdy uzyskanie świadczenia z ZUS zależy od stwierdzenia całkowitej albo częściowej niezdolności do pracy, oceny niezdolności do pracy, jej stopnia, ustalenia daty powstania niezdolności, trwałości lub jej przewidywanego okresu oraz innych okoliczności związanych z niezdolnością do pracy mających wpływ na prawo do renty, dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik ZUS (a w razie zgłoszenia sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS – komisja lekarska ZUS) także wówczas, gdy osoba ubiegająca się o to świadczenie mieszka na stałe w USA lub ma przyznane amerykańskie świadczenie inwalidzkie. W odniesieniu do osoby zainteresowanej zamieszkałej w USA lekarz orzecznik ZUS dokonuje oceny niezdolności do pracy na podstawie zaświadczenia PL/USA7 Opinii lekarskiej wypełnionego przez lekarza prowadzącego w USA oraz na podstawie dokumentacji dotyczącej przebiegu leczenia przedłożonej przez osobę ubiegającą się o świadczenia z ZUS.

Na wniosek ZUS, instytucja amerykańska może udostępnić posiadaną dokumentacje medyczną dotyczącą danej osoby lub zorganizować badania lekarskie osoby ubiegającej się o świadczenia z ZUS (lub pobierającej takie świadczenia) zamieszkałej w USA. Wyniki badań przekazywane są do ZUS.

ZUS nie jest związany ustaleniami dotyczącymi niezdolności do pracy dokonanymi dla potrzeb przyznania świadczeń przez amerykańską instytucję.

Za niezdolną do pracy, dla celów przyznania renty z ZUS, uznaje się osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu.

Zgodnie z polskim ustawodawstwem wyróżnia się:

- całkowitą niezdolność do pracy, stwierdzaną u osoby, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, albo

- częściową niezdolność do pracy, stwierdzaną u osoby, która utraciła w znacznym stopniu zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

U osoby, która wskutek naruszenia sprawności organizmu wymaga stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, stwierdza się niezdolność do samodzielnej egzystencji. Więcej informacji na temat orzekania o niezdolności do pracy w ZUS można uzyskać tu.

Jednorazowe odszkodowanie i renty z tytułu wypadków przy pracy lub chorób zawodowych

Umowa przewiduje, że prawo do jednorazowego odszkodowania i świadczeń rentowych z tytułu wypadków przy pracy lub chorób zawodowych ustala się zgodnie z polskimi przepisami, jeżeli ubezpieczony podlegał przepisom prawa polskiego w chwili wypadku przy pracy lub w czasie powstania choroby zawodowej.

Przykład 12

Polak zatrudniony w firmie polskiej uległ wypadkowi przy pracy w czasie wysłania przez pracodawcę do pracy na terytorium USA, na warunkach przewidzianych w Umowie. W czasie okresu wysłania pracownik podlegał ubezpieczeniom społecznym w Polsce i wyłączony był spod obowiązywania przepisów amerykańskich dotyczących ubezpieczeń społecznych.

W związku z tym, uprawnienia zarówno do jednorazowego odszkodowania wypadkowego, jak i renty z tytułu tego wypadku przy pracy ustalone zostaną przez polską instytucję, czyli ZUS, na podstawie polskich przepisów prawnych.

Jeżeli wypadek przy pracy nastąpił lub choroba zawodowa powstała w czasie podlegania ubezpieczeniom społecznym w USA, wówczas brak jest podstaw do ustalenia świadczeń z tego tytułu przez polską instytucję.

Przykład 13

Polak był zatrudniony przez 4 lata w polskim przedsiębiorstwie na terytorium Polski. W tym czasie podlegał ubezpieczeniom społecznym w Polsce.

Następnie, podjął zatrudnienie bezpośrednio w firmie amerykańskiej na terytorium USA i podlegał ubezpieczeniom społecznym w USA. Podczas tego zatrudnienia uległ wypadkowi w czasie wykonywania pracy.

W związku z tym, że w czasie, w którym wystąpił wypadek, nie podlegał on ubezpieczeniom społecznym w Polsce, nie może ubiegać się o świadczenia wypadkowe z polskiego systemu ubezpieczeń społecznych. W takim przypadku, ZUS nie będzie miał podstaw do pozytywnego rozpatrzenia jego ewentualnego wniosku o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy na podstawie polskiego ustawodawstwa.

Należy zauważyć, że zainteresowany będzie jednak mógł ubiegać się z polskiego systemu ubezpieczeń społecznych o rentę z tytułu niezdolności do pracy z tzw. ogólnego stanu zdrowia (rentę z tytułu niezdolności do pracy nie związanej z wypadkiem przy pracy), ponieważ przebył w Polsce 7-letni okres ubezpieczenia. W takim przypadku będzie jednak musiał spełnić warunki wymagane do uzyskania takiej renty, w tym dotyczące posiadania wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych (z ewentualnym uwzględnieniem okresów ubezpieczenia w USA) oraz dotyczące powstania niezdolności do pracy w czasie trwania wymaganych polskimi przepisami okresów ubezpieczenia lub nie później niż 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Zasiłek pogrzebowy

ZUS dokonuje ustalenia uprawnień do zasiłku pogrzebowego oraz jego wypłaty stosując w tym zakresie polskie wewnętrzne przepisy prawne. Zasiłek pogrzebowy może być, na wniosek osoby uprawnionej, transferowany do miejsca zamieszkania tej osoby w USA.

Na podstawie ustawodawstwa amerykańskiego z tytułu śmierci ubezpieczonego możliwe jest uzyskanie przez określonych członków rodziny jednorazowego zasiłku z tytułu śmierci o nazwie lump-sum death payment. Świadczenie to ustalane jest przez instytucję amerykańską niezależnie od zasiłku pogrzebowego przysługującego na podstawie polskich przepisów prawnych.

Pobranie wymienionego amerykańskiego świadczenia nie stanowi przeszkody do uzyskania zasiłku pogrzebowego z ZUS.

Kapitał początkowy dla osób posiadających okresy ubezpieczenia w Polsce i w USA

Kapitał początkowy ustalany jest osobom urodzonym pod dniu 31 grudnia 1948 r. dla celów obliczenia emerytur przewidzianych polskim ustawodawstwem, w oparciu o polskie okresy ubezpieczenia przebyte przed 1.01.1999 r. Informację na temat zasad ustalania kapitału początkowego można uzyskać na stronie internetowej ZUS.

Osobom posiadającym – oprócz polskich okresów ubezpieczenia – także amerykańskie okresy ubezpieczenia, w żadnym przypadku okresów takiego ubezpieczenia (niezależnie od długości tych okresów) nie uwzględnia się przy ustalaniu kapitału początkowego.

Decyzje w sprawie ustalenia kapitału początkowego osobom zamieszkałym w Polsce posiadającym polskie i amerykańskie okresy ubezpieczenia wydają terenowej jednostki organizacyjne ZUS właściwe ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej.

Z kolei w sprawach osób zamieszkałych w USA decyzje dotyczące kapitału początkowego wydaje wyznaczona jednostka ZUS (I Oddział ZUS w Warszawie – Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych).
Do góry
Jak uzyskać emeryturę lub rentę z Polski i USA

Warunki nabycia prawa do emerytury lub renty

Dla uzyskania emerytury lub renty z Polski lub USA konieczne jest spełnienie warunków wymaganych przez ustawodawstwo krajowe każdego z tych państw. Dla nabycia prawa do emerytury wymagane jest osiągnięcie odpowiedniego wieku emerytalnego przewidzianego w danym państwie. Osoba zainteresowana musi także spełnić inne warunki, w tym warunki dotyczące odpowiednio długiego stażu emerytalnego (okres ubezpieczenia). Osobom, które mają niewystarczający staż emerytalny do uzyskania emerytury lub renty w Polsce lub USA, umowa gwarantuje sumowanie okresów ubezpieczenia w obu krajach dla nabycia prawa do świadczeń.

Informacje na temat warunków nabycia prawa do świadczeń emerytalno-rentowych z ZUS można uzyskać w serwisie internetowym ZUS w zakładce Świadczenia.

Informacje na temat warunków nabycia prawa do amerykańskich świadczeń emerytalno-rentowych z systemu social security można uzyskać w serwisie instytucji amerykańskiej Social Security Administration.

Jeden wniosek o świadczenia

W sytuacjach, w których do uzyskania świadczenia emerytalno-rentowego z Polski lub USA wymagane jest zgłoszenie wniosku, w odniesieniu do osób posiadających okresy ubezpieczenia w obu krajach, wystarczy zgłoszenie jednego wniosku do instytucji jednego z państw.

Zgłoszenie wniosku o świadczenia do instytucji ubezpieczeniowej jednego państwa uruchamia postępowanie o przyznanie również odpowiednich świadczeń w instytucji ubezpieczeniowej drugiego państwa. W takich przypadkach nie ma potrzeby składania dwóch odrębnych wniosków – do instytucji polskiej i amerykańskiej. Data zgłoszenia wniosku jest w takim przypadku wiążąca także dla instytucji drugiego państwa – Strony Umowy. Wnioskodawca może również zażądać ograniczenia wniosku do świadczeń zgodnie z przepisami prawa jednego państwa.

Umowa gwarantuje, że wniosek lub dokument nie może być odrzucony wyłącznie z tego powodu, że został sporządzony w języku drugiej Strony. Oznacza to, że wnioski kierowane do instytucji polskiej i amerykańskiej mogą być sporządzane zarówno w języku angielskim, jak i w języku polskim.

Gdzie zgłosić wniosek o emeryturę lub rentę

Osoba zainteresowana, wniosek o emeryturę/rentę przysługującą z obu państw może zgłosić:

* osoba zamieszkała w Polsce: o do polskiej instytucji właściwej, tj. odpowiednio do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli ostatnio w Polsce była ubezpieczona w ZUS, albo do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, jeżeli ostatnio w Polsce była ubezpieczona w KRUS; o do amerykańskiej instytucji właściwej, tj. do Federalnego Biura Świadczeń (Federal Benefis Unit) przy Ambasadzie USA w Warszawie; * osoba zamieszkała w USA: o do amerykańskiej instytucji właściwej, tj. do Social Security Administration (SSA); * osoba zamieszkała w państwie trzecim (poza Polską i USA) wniosek może złożyć: o do polskiej albo amerykańskiej instytucji właściwej.

Zgłoszenie do ZUS wniosku o świadczenia z Polski i USA

W Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych funkcję właściwej instytucji do rozpatrywania wniosków o świadczenia emerytalno-rentowe z zastosowaniem Umowy – we współpracy z amerykańską instytucją ubezpieczeniową Social Security Administration (SSA) – pełni:

I Oddział ZUS w Warszawie – Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych
ul. Kasprowicza 151
01-949 Warszawa
telefony:
+ 48 (22) 569-36-04
+ 48 (22) 569-36-13
+ 48 (22) 569-35-93
+ 48 (22) 569-36-50

Wymieniona jednostka ZUS ustala uprawnienia do świadczeń emerytalno-rentowych na podstawie polskiego ustawodawstwa oraz dokonuje transferu świadczeń osobom zamieszkałym w USA. Przy realizacji tych zadań ZUS współpracuje z amerykańską instytucją Social Security Administration.

Osoba zamieszkała w Polsce wniosek o emeryturę lub rentę z ZUS podlegającą koordynacji na podstawie Umowy może zgłosić do I Oddziału ZUS w Warszawie – również za pośrednictwem terenowej jednostki ZUS właściwej we względu na miejsce zamieszkania.

W takiej sytuacji jednostka ZUS właściwa dla miejsca zamieszkania, po skompletowaniu wniosku, przekazuje go do wyznaczonej jednostki ZUS, tj. do I Oddziału ZUS w Warszawie w celu rozpatrzenia uprawnień do świadczeń.

Wniosek o świadczenia polskie i amerykańskie z zastosowaniem Umowy należy zgłosić do ZUS przy użyciu odpowiednich formularzy krajowych stosowanych przez Zakład:

- ZUS Rp-1E Wniosek o emeryturę,

- ZUS Rp-1R Wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy,

- ZUS Rp-2 – Wniosek o rentę rodzinną,

Do wniosku należy załączyć:

* wypełniony formularz ZUS Rp-6 „Kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych” ; * wypełniony przez lekarza prowadzącego formularz N-9 „Zaświadczenie o stanie zdrowia dla celów świadczeń z ubezpieczenia społecznego wydawane przez lekarza prowadzącego leczenie”, jeżeli osoba ubiega się o świadczenie uzależnione od niezdolności do pracy; * dokumenty uzasadniające ustalenie prawa do polskiej emerytury lub renty oraz obliczenie jej wysokości, określone w polskich przepisach dotyczących postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (w tym dokumenty stwierdzające datę urodzenia, okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce, wysokość zarobków osiąganych w Polsce stanowiących podstawę wymiaru świadczenia, niezdolność do pracy, datę zgonu ubezpieczonego, datę zawarcia związku małżeńskiego – w przypadku składania wniosku o rentę rodzinną). * „Formularz pomocniczy do podania o świadczenia z amerykańskiego systemu ubezpieczeń społecznych” – WZO-PL-01. Formularz ten wnioskodawca zobowiązany jest wypełnić i podpisać dla celów wszczęcia postępowania w sprawie uzyskania świadczeń emerytalno-rentowych z właściwej instytucji amerykańskiej. W formularzu pomocniczym wnioskodawca wskazuje rodzaj świadczenia amerykańskiego, o które się ubiega. Ww. formularz składa się z dwóch części. Część I obejmuje informacje dotyczące osoby, która ubezpieczona była w USA, w tym dane osobowe wraz z numerem amerykańskiego ubezpieczenia, a także dane dotyczące aktualnego i – jeśli dotyczy – poprzedniego małżeństwa. Część II obejmuje informacje dotyczące osoby ubiegającej się o świadczenie, w tym dane osobowo-adresowe, wraz z numerem amerykańskiego ubezpieczenia, dane o zatrudnieniu i warunkach finansowych, służbie wojskowej, a także dane dotyczące aktualnego i – jeśli dotyczy – poprzedniego małżeństwa, dzieci oraz dane dotyczące rachunku bankowego.

Ww. formularze dostępne są w każdej jednostce ZUS. Można je również pobrać na stronie internetowej Zakładu.

Ww. wniosek o świadczenia jest uznawany również za wniosek o świadczenia na podstawie przepisów amerykańskich. W takim przypadku I Oddział ZUS w Warszawie przekaże do instytucji amerykańskiej powiadomienie o zgłoszeniu wniosku o amerykańskie świadczenie emerytalno-rentowe, podając datę zgłoszenia wniosku w Polsce, która jest datą wiążącą również dla instytucji amerykańskiej.

I Oddział ZUS w Warszawie ustala uprawnienia do polskich świadczeń emerytalno-rentowych przysługujących osobie zainteresowanej z zastosowaniem Umowy oraz przekazuje informację o zgłoszeniu wniosku o ustalenie świadczeń z tytułu amerykańskich okresów ubezpieczenia do amerykańskiej instytucji ubezpieczeniowej, tj. do Federalnego Biura Świadczeń (Federal Benefis Unit) przy Ambasadzie USA w Warszawie SSA (adres na końcu niniejszej informacji). Instytucja ta w dalszej kolejności będzie kontaktować się z wnioskodawcą w celu rozpatrzenia wniosku o świadczenia amerykańskie.

Po rozpatrzeniu wniosku o emeryturę lub rentę, I Oddział ZUS w Warszawie wydaje decyzję w sprawie świadczenia z ZUS i podejmuje wypłatę przyznanych świadczeń.

Przykład 14

Zainteresowana, zamieszkała w Krakowie, posiadająca okresy ubezpieczenia w Polsce oraz w USA, zgłosiła w Oddziale ZUS w Krakowie w dniu 10.03.2009 r. wniosek o emeryturę. Zainteresowana ostatnio w Polsce podlegała ubezpieczeniom społecznym w ramach powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych administrowanego przez ZUS.

W związku z tym, że posiada ona także okresy ubezpieczenia przebyte w USA, wniosek ten, po skompletowaniu, Oddział ZUS w Krakowie przekazuje do I Oddziału ZUS w Warszawie – Wydziału Realizacji Umów Międzynarodowych, tj. do jednostki ZUS wyznaczonej do rozpatrywania wniosków emeyrtalno-rentowych na podstawie Umowy polsko-amerykańskiej we współpracy z instytucją amerykańską.

I Oddział ZUS w Warszawie podejmie postępowanie w celu ustalenia emerytury przysługującej na podstawie polskich przepisów, z uwzględnieniem postanowień Umowy. Ponadto przekaże wniosek do amerykańskiej instytucji tj. do Federalnego Biura Świadczeń przy Ambasadzie USA w Warszawie, w celu podjęcia przez tę instytucję postępowania w sprawie ustalenia również emerytury przysługującej na podstawie przepisów amerykańskich. Data zgłoszenia wniosku w ZUS będzie wiążąca także dla instytucji amerykańskiej.

Każda z instytucji: polska i amerykańska, równolegle rozpatrzy uprawnienia do emerytury i ustali świadczenie zgodnie ze stosowanymi przepisami prawnymi, z zastosowaniem w odpowiednim przypadku postanowień Umowy. Dla potrzeb uwzględnienia w drugim państwie okresów ubezpieczenia przebytych w danym państwie, instytucje obu krajów będą wystawiać sobie zaświadczenia potwierdzające wymiar tych okresów.

Zgłoszenie wniosku o świadczenia z Polski i USA do instytucji amerykańskiej

Osoby zamieszkałe na terytorium USA wniosek o świadczenia polskie lub amerykańskie ustalane z zastosowaniem Umowy zgłaszają do terenowej placówki instytucji amerykańskiej Social Security Administration (SSA).

Osoby takie powinny wniosek o emeryturę lub rentę na podstawie polskich przepisów (z ZUS albo z KRUS) zgłosić do instytucji amerykańskiej przy użyciu odpowiedniego formularza:

- PL/USA 4 Wniosek o emeryturę/rentę z tytułu niezdolności do pracy

- PL/USA 5 Wniosek o rentę rodzinną.

Ww. formularze dostępne są w każdej jednostce SSA oraz na stronie internetowej www.ssa.gov, jak również na stronie internetowej http://www.zus.pl/default.asp?p=1&id=1083.

Do wniosku zgłaszanego w instytucji amerykańskiej należy dołączyć dla potrzeb ustalenia świadczeń z ZUS:

* dokumenty uzasadniające ustalenie prawa do polskiej emerytury lub renty oraz obliczenie jej wysokości, określone w polskich przepisach dotyczących postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (w tym dokumenty stwierdzające datę urodzenia, okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce, wysokość zarobków osiąganych w Polsce stanowiących podstawę wymiaru świadczenia, datę zgonu ubezpieczonego, datę zawarcia związku małżeńskiego – w przypadku składania wniosku o rentę rodzinną). Dokumentacja dowodowa dotycząca okresów ubezpieczenia (zatrudnienia) w Polsce może być przedłożona bądź to w oryginale, bądź też w formie kopii poświadczonej za zgodność z oryginałem przez instytucję amerykańską SSA (w takim przypadku oryginalny dokument zwracany jest osobie zainteresowanej). * formularz PL/USA 7 „Opinia lekarska”, wypełniony przez lekarza prowadzącego w USA oraz wszelką posiadaną dokumentację lekarską – jeżeli wnioskodawca ubiega się o przyznanie świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy /inwalidztwa. Formularz ten można pobrać ze strony http://www.ssa.gov/, ze strony http://www.zus.pl/default.asp?p=1&id=1083 lub uzyskać w jednostkach SSA. Formularz ten powinien wypełnić lekarz sprawujący opiekę medyczną nad wnioskodawcą, po czym wnioskodawca powinien przekazać wypełniony formularz do placówki SSA, w której zgłasza wniosek o polskie świadczenia.

Przy ubieganiu się o świadczenia z ZUS przez osoby zamieszkałe w USA, szczególnie ważne jest podanie prawidłowych polskich identyfikatorów numerycznych: PESEL, NIP, nr dowodu osobistego lub paszportu – zwłaszcza w odniesieniu do osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., które ubiegają się o emeryturę z nowego systemu, opartą o środki zewidencjonowane na koncie emerytalnym w ZUS. Przy ubieganiu się o nową emeryturę, która jest świadczeniem powiązanym z kontem emerytalnym w ZUS, konieczna jest prawidłowa identyfikacja ubezpieczonego. Trzeba wiedzieć, że konto emerytalne w ZUS, zgodnie z polskimi przepisami, identyfikowane jest przy pomocy numeru PESEL, natomiast w sytuacji, gdy osoba ubezpieczona nie posiada numeru PESEL, nie podała go lub podany numer budzi wątpliwości co do jego prawidłowości, konto ubezpieczonego oznacza się numerem NIP, a jeżeli nie posiada również tego numeru – serią i numerem dowodu osobistego albo paszportu.

Jeżeli wniosek o świadczenia z ZUS został zgłoszony do terenowej placówki instytucji amerykańskiej SSA, przekazuje ona wniosek wraz z załączonymi dokumentami do Centrum Operacji Międzynarodowych SSA w Baltimore. Instytucja ta ustala uprawnienia do amerykańskich świadczeń emerytalno-rentowych. Wniosek o polskie świadczenia przekazywany jest przez amerykańską instytucję z Baltimore do właściwej dla zainteresowanego polskiej instytucji ubezpieczeniowej, czyli odpowiednio: do ZUS albo do KRUS.

Jeżeli po Stronie polskiej właściwą instytucją jest ZUS, wniosek podlega rozpatrzeniu przez I Oddział ZUS w Warszawie, który wydaje decyzję w sprawie polskich świadczeń i podejmuje wypłatę przyznanej emerytury lub renty.

Przykład 15

Zainteresowany zamieszkały w USA, posiadający okresy ubezpieczenia w Polsce oraz w USA, zgłosił w dniu 15.03.2009 r. wniosek o emeryturę w terenowej placówce instytucji amerykańskiej SSA. Ostatnio w Polsce podlegał on ubezpieczeniom społecznym w ramach powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych administrowanego przez ZUS. W celu uzyskania świadczeń z Polski, do wniosku zainteresowany dołączył wypełniony własnoręcznie formularz PL/USA 4 Wniosek o emeryturę/rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz dokumentację dowodową (legitymacje ubezpieczeniowe, świadectwa pracy, zaświadczenia ZUS Rp-7 i inne). Wniosek został następnie przekazany przez placówkę terenową do SSA w Baltimore.

Instytucja amerykańska w Baltimore, na podstawie ww. wniosku, podjęła postępowanie w celu rozpatrzenia uprawnień do świadczenia na podstawie amerykańskich okresów ubezpieczenia, z uwzględnieniem postanowień Umowy i o ile to konieczne – z uwzględnieniem wynikającej z tej Umowy zasady sumowania amerykańskich i polskich okresów ubezpieczenia.

Ponadto SSA w Baltimore, w związku z tym, że zainteresowany posiada także okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce i nie zażądał wyraźnie ograniczenia wniosku emerytalnego do świadczeń zgodnie z przepisami amerykańskimi, wniosek o polską emeryturę przekazała wraz z załączoną dokumentacją do I Oddziału ZUS w Warszawie, tj. do jednostki ZUS wyznaczonej do rozpatrywania wniosków emeyrtalno-rentowych na podstawie Umowy polsko-amerykańskiej.

I Oddział ZUS w Warszawie podejmie postępowanie w celu ustalenia emerytury przysługującej na podstawie polskich przepisów, z uwzględnieniem postanowień Umowy. W tym przypadku data zgłoszenia wniosku w amerykańskiej instytucji SSA, tj. 15.03.2009 r. jest wiążąca dla ZUS (prawo do emerytury zostanie ustalone na tę datę).

Każda z instytucji: polska i amerykańska równolegle rozpatrzy uprawnienia do emerytury i ustali świadczenie zgodnie ze stosowanymi przepisami, z zastosowaniem w odpowiednim przypadku postanowień Umowy. Na wniosek zainteresowanego, przysługująca emerytura z ZUS może być przekazywana (transferowana) przez I Oddział ZUS w Warszawie na rachunek bankowy w banku w USA.

Osoba zamieszkała poza terytorium Polski i USA wniosek zgłasza albo do właściwej instytucji polskiej, albo amerykańskiej, o których była mowa wyżej. Zgłoszenie wniosku do danej instytucji odbywa się odpowiednio zgodnie z zasadami opisanymi powyżej.

Należy zauważyć, że w przypadku osób będących członkami otwartego funduszu emerytalnego, zgłoszenie wniosku o emeryturę z ZUS (czy to bezpośrednio w ZUS, czy też za pośrednictwem instytucji amerykańskiej) w powszechnym wieku emerytalnym (60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny) oznacza jednoczesne zgłoszenie wniosku o emeryturę kapitałową z II filaru, przysługującą na podstawie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym. Osoba zainteresowana powinna zatem przy zgłaszaniu wniosku o emeryturę podać informację o członkostwie w OFE. Z kolei osoba będąca członkiem OFE, a ubiegająca się o wcześniejszą emeryturę z ZUS, do której prawo zależy m.in. od braku członkowstwa e OFE, powinna – w celu skorzystania z wcześniejszej emerytury – zgłosić jednocześnie wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Gdzie zgłosić wniosek o ustalenie kapitału początkowego

Osoby zamieszkałe w Polsce, posiadające okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce i w USA – wnioski o ustalenie kapitału początkowego zgłaszają do terenowej jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania w Polsce, bez względu na wymiar amerykańskich okresów ubezpieczenia.

Osoby zamieszkałe w USA, posiadające wyłącznie polskie okresy ubezpieczenia lub łączone okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce i w USA, wnioski o ustalenie kapitału początkowego zgłaszają do I Oddział w Warszawie – Wydziału Realizacji Umów Międzynarodowych, bez względu na wymiar amerykańskich okresów ubezpieczenia. Wniosek można zgłosić bezpośrednio do tej jednostki, bądź też za pośrednictwem amerykańskiej instytucji SSA.

W celu uzyskania informacji w sprawach świadczeń emerytalno-rentowych podlegających koordynacji unijnej i bilateralnej, uruchomiona została elektroniczna usługa umożliwiającą klientom ZUS składanie zapytań dotyczących tego obszaru pod linkiem: e-inspektorat.zus.pl

Usługa umożliwia składanie przez klientów zapytań i uzyskanie odpowiedzi z ZUS dotyczących świadczeń emerytalno-rentowych podlegających koordynacji unijnej i bilateralnej na podstawie umów międzynarodowych i zabezpieczeniu społecznym. Przed zadaniem pytania do należy dokonać rejestracji w systemie, podając imię, nazwisko, adres i inne dane kontaktowe.

Przy pomocy powyższego systemu zapytań możliwe jest również kontaktowanie się z jednostką realizującą umowy międzynarodowe ZUS w sprawach toczących się w tej jednostce (należy podać numer sprawy, nr świadczenia lub inne informacje umożliwiające identyfikację sprawy).
Do góry
Wypłata emerytur i rent z ZUS i ich transfer do USA

Zakaz redukcji świadczeń osobom zamieszkałym w drugim państwie

Zgodnie z Umową, przepisy prawne, które ograniczają prawo do świadczeń lub ich wypłacanie wyłącznie z tego powodu, że dana osoba mieszka lub przebywa poza terytorium USA lub Polski, nie mają zastosowania do osób mających miejsce zamieszkania na terytorium drugiego państwa będącego Stroną Umowy. Emerytury i renty z ZUS nabyte na podstawie polskich przepisów prawnych nie mogą być zatem zmniejszane, czy też zawieszane z tego względu, że osoba zainteresowana na miejsce zamieszkania w USA.

Także amerykańskie emerytury i renty z Social Security nie mogą być zmniejszane, ani zawieszane z powodu posiadania przez świadczeniobiorcę miejsca zamieszkania na terytorium Polski.

Świadczenia z social security, których wypłata osobom zamieszkałym w Polsce została wstrzymana przed wejściem w życie Umowy ze względu na nieposiadanie miejsca zamieszkania na terytorium USA, mogą być wznowione. W celu wznowienia wypłaty tych świadczeń należy kontaktować się z:
Federal Benefits Unit (Federalne Biuro Świadczeń)
Ambasada USA w Warszawie
ul. Piękna 12
00-539 Warszawa Polska
tel.: +48/22 504-2112
fax: +48/22 504-2122
email:fbuwarsaw@state.gov

Forma wypłaty świadczeń

Emerytury i renty z ZUS przyznane osobom zamieszkałym w USA, w zależności od dyspozycji osoby zainteresowanej, mogą być:

* wypłacane w Polsce – na rachunek bankowy świadczeniobiorcy lub do rąk osoby upoważnionej do odbioru zamieszkałej w Polsce, albo * transferowane drogą bankową do miejsca zamieszkania w USA.

Transfer świadczeń z ZUS osobom zamieszkałym w USA

Zgodnie z Umową, osobom uprawnionym mającym miejsce zamieszkania na terytorium drugiego państwa świadczenia pieniężne przyznane z zastosowaniem Umowy wypłacane są bez pośrednictwa instytucji drugiego państwa (państwa zamieszkania). Świadczenia transferowane przez ZUS są więc bezpośrednio przekazywane osobom zainteresowanym, bez pośrednictwa amerykańskiej instytucji SSA.

Transfer emerytur i rent przez ZUS dokonywany jest na wniosek osoby zainteresowanej. Wniosek o transfer można zgłosić do ZUS:

- bezpośrednio do I Oddziału ZUS w Warszawie, który dokonuje transferu świadczeń emerytom i rencistom ZUS zamieszkałym w USA, albo

- za pośrednictwem oddziału ZUS, który dotychczas wypłacał świadczenie w Polsce,

- za pośrednictwem instytucji amerykańskiej Social Security Administration.

Emerytury-renty ZUS są przekazywane (transferowane) przez I Oddział ZUS w Warszawie – na indywidualne rachunki bankowe świadczeniobiorców ZUS zamieszkałych w USA prowadzone w bankach w USA. Instytucja amerykańska SSA nie pośredniczy w przekazywaniu emerytur i rent z ZUS osobom zamieszkałym w USA.

W celu uzyskania informacji na temat zasad wypłaty świadczeń amerykańskich należy zwrócić się do instytucji amerykańskiej Social Security Administration (adresy na końcu niniejszej informacji).

Wypłata emerytur i rent z ZUS odbywa się co miesiąc, w dniu ustalonym w decyzji organu rentowego jako termin płatności świadczeń. Jeżeli polskie emerytury lub renty zostały ustalone w kwotach niższych od najniższej emerytury, ich wypłata może odbywać się w cyklach innych niż miesięczne (np. kwartalnie).

Za dzień wypłaty polskich świadczeń emerytalno-rentowych, przekazywanych osobie zamieszkałej w USA, uważa się dzień przekazania przez ZUS należności do banku.

Świadczenia dla osób zamieszkałych w USA są wypłacane przez ZUS po potrąceniu zaliczki na podatek dochodowy w Polsce, zgodnie z polskimi przepisami podatkowymi. Z emerytur i rent ZUS nie potrąca i nie odprowadza do NFZ składek na ubezpieczenie zdrowotne w Polsce, ponieważ emeryci i renciści ZUS zamieszkali w USA nie są objęci polskim ubezpieczeniem zdrowotnym w Narodowym Funduszu Zdrowia.

W przypadku powzięcia przez emeryta lub rencistę zamieszkałego w Polsce zamiaru wyjazdu na stałe do USA, należy zawiadomić o tym jednostkę ZUS wypłacającą dotychczas świadczenie. Emeryt-rencista powinien przekazać tej jednostce dyspozycję co do sposobu dalszej wypłaty świadczenia. Po wyjeździe dalsza wypłata emerytury lub renty może być, na wniosek świadczeniobiorcy, dokonywana na jego rachunek bankowy w Polsce lub przekazywana do rąk osoby upoważnionej przez niego do odbioru świadczenia, zamieszkałej w Polsce.

Przykład 16

Rencista pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy przyznaną przez Oddział ZUS w Białymstoku. Jego żona pracuje w USA, gdzie postanowiła się osiedlić wraz z mężem. Po wyjeździe do USA mężczyzna poinformował ZUS o zmianie miejsca zamieszkania.

Rencista w piśmie do Oddziału w Białymstoku wnioskował też o transfer renty do USA, podając numer rachunku bankowego w Stanach Zjednoczonych, na który zażyczył sobie przekazywanie przysługującego mu świadczenia z ZUS. W związku z tym, Oddział ZUS w Białymstoku przekaże wniosek wraz z aktami rentowymi zainteresowanego do I Oddziału ZUS w Warszawie – Wydziału Realizacji Umów Międzynarodowych (tj. jednostki wyznaczonej do transferu polskich świadczeń emerytalno-rentowych osobom uprawnionym zamieszkałym w USA), która to jednostka podejmie dalszą wypłatę renty na rachunek rencisty w banku amerykańskim.

Transferem nie są objęte polskie świadczenia przyznawane w szczególnym trybie lub w drodze wyjątku. Świadczenia takie mogą być wypłacane wyłącznie w Polsce, a w przypadku wyjazdu za granicę – na rachunek bankowy świadczeniobiorcy w Polsce albo do rąk osoby upoważnionej przez niego zamieszkałej w Polsce.

Obowiązki informacyjne wobec ZUS

Emeryt lub rencista ZUS zamieszkały w USA obowiązany jest informować jednostkę organizacyjną ZUS wypłacającą mu emeryturę lub rentę o każdorazowej zmianie miejsca zamieszkania oraz o wszystkich okolicznościach mających wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość.

Do istotnych okoliczności, o których trzeba poinformować ZUS, należą w szczególności: zmiany danych personalnych (np. imienia, nazwiska) i adresowych, zmiana państwa zamieszkania, zmiana numeru rachunku bankowego, podjęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, osiąganie przychodu mającego wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie renty (dotyczy to przychodu z działalności prowadzonej zarówno w Polsce, jak i za granicą), czy zakończenie nauki przez dziecko uprawnione do renty rodzinnej.

Jednostka ZUS, która wypłaca emeryturę lub rentę osobie zamieszkałej w USA, przeprowadza okresowo kontrolę istnienia dalszego prawa świadczeniobiorcy do pobierania świadczenia. W tym celu przesyła świadczeniobiorcy – do wypełnienia i własnoręcznego podpisania – formularz zatytułowany „Poświadczenie życia i zamieszkania”. W razie zaistnienia okoliczności uniemożliwiających lub utrudniających emerytowi lub renciście złożenie podpisu na formularzu „Poświadczenia życia i zamieszkania”, dalsze istnienie prawa do pobierania przez niego świadczeń może potwierdzić własnoręcznym podpisem upoważniona osoba, sprawująca faktycznie opiekę nad tym emerytem lub rencistą.

Własnoręczność podpisu złożonego na formularzu „Poświadczenia życia i zamieszkania” przez zamieszkałego za granicą emeryta lub rencistę, albo przez upoważnioną osobę sprawującej nad nim faktycznie opiekę, powinna zostać potwierdzona przez właściwy urząd lub osobę do tego upoważnioną w USA, albo przez osobę upoważnioną reprezentującą polską placówkę dyplomatyczną lub konsularną.
Do góry
Zmniejszenie lub zawieszenie świadczeń z ZUS z tytułu przychodu osiąganego na terytorium USA

Osiąganie przychodu z tytułu działalności prowadzonej w USA podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych przez osoby pobierające wcześniejszą emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub rentę rodzinną z ZUS może powodować:

- zmniejszenie kwoty przysługującego świadczenia, jeżeli wysokość przychodów osiągniętych w USA przekracza 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia obowiązującego w Polsce, ale nie więcej niż 130% miesięcznego wynagrodzenia,

- zawieszenie prawa do tej renty, jeżeli wysokość przychodów osiągniętych w USA przekracza 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia obowiązującego w Polsce.

Ww. działalność obejmuje, w szczególności, zatrudnienie lub prowadzenie działalności na własny rachunek.

W odniesieniu do osób pobierających rentę szkoleniową z tytułu niezdolności do pracy (w związku z orzeczeniem o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie), osiąganie jakiegokolwiek przychodu z tytułu działalności zarobkowej stanowiącej tytuł do ubezpieczenia, w tym również za granicą, powoduje ustanie prawa do renty, bez względu na wysokość tego przychodu.

Renciści ZUS obowiązani są informować jednostkę ZUS wypłacającą świadczenie o osiąganiu przychodu i jego wysokości – zarówno z działalności prowadzonej w Polsce, jak i za granicą.

Szczegółowe informacje dotyczące zasad zmniejszania i zawieszania emerytur i rent z ZUS można uzyskać w serwisie internetowym ZUS.
Do góry
Przeliczenie na wniosek świadczeniobiorcy emerytury lub renty przyznanej przez ZUS przed dniem wejścia w życie Umowy

Umowa nie stanowi podstawy do żadnych roszczeń o wypłatę świadczenia za jakikolwiek okres poprzedzający datę wejścia w życie niniejszej Umowy, ani do jednorazowego świadczenia z tytułu śmierci, jeżeli dana osoba zmarła przed datą jej wejścia w życie.

Jednakże, zgodnie z postanowieniami Umowy, ustalenia dotyczące prawa do świadczeń dokonane przed datą jej wejścia w życie nie mają wpływu na prawa z niej wynikające. Ponadto zastosowanie umowy nie może spowodować jakiegokolwiek zmniejszenia kwoty świadczenia, do którego prawo ustalono przed datą jej wejścia w życie.

Świadczenia pieniężne (emerytury, renty) przyznane przed dniem wejścia w życie Umowy mogą być więc, na wniosek, ustalone ponownie, zgodnie z postanowieniami Umowy, jeżeli jest to korzystniejsze dla wnioskodawcy.

Przeliczenie emerytur i rent z zastosowaniem Umowy dotyczy osób, które posiadają okresy ubezpieczenia w Polsce i w USA, jednakże dotychczas – wobec braku umowy między tymi państwami – przysługujące im świadczenie z ZUS lub z instytucji amerykańskiej ustalone zostało w oparciu o okresy ubezpieczenia przebyte tylko w jednym państwie. Dotyczy to zatem takich osób pobierających emeryturę lub rentę z ZUS, którym dla przyznania prawa do świadczenia nie było konieczności uwzględnienia okresów ubezpieczenia w USA. Osoby takie mogą zgłosić do ZUS lub do instytucji amerykańskiej wniosek o przeliczenie emerytury lub renty z zastosowaniem umowy.

Przeliczenie emerytury lub renty z ZUS następuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym zostanie zgłoszony wniosek. Jeżeli w wyniku przeliczenia okaże się, że świadczenie ustalone z zastosowaniem Umowy jest wyższe od poprzednio ustalonego, ZUS podejmie wypłatę świadczenia wyższego – jako korzystniejszego – począwszy od miesiąca, w którym osoba zainteresowana zgłosiła do ZUS wniosek o przeliczenie emerytury lub renty.

Jeżeli, w wyniku załatwienia wniosku okaże się, że wysokość świadczenia po przeliczeniu jest niższa niż wysokość świadczenia poprzednio pobieranego, osobie zainteresowanej będzie nadal wypłacane świadczenie dotychczasowe – jako korzystniejsze. Osoba zgłaszająca wniosek o przeliczenie świadczenia nie musi więc obawiać się, że wysokość przysługującego jej świadczenia ulegnie zmniejszeniu.
Do góry
Odwołania i terminy

Umowa przewiduje, że pisemne odwołanie od ustaleń dokonanych przez instytucję właściwą jednej Strony można w sposób ważny złożyć także w instytucji właściwej drugiej Strony. Odwołanie jest rozstrzygane zgodnie z przepisami prawa Strony, od której ustaleń składane jest odwołanie.

Oznacza to, że odwołanie od decyzji ZUS w sprawie emerytury lub renty może być złożone przez osobę zamieszkałą w USA także za pośrednictwem amerykańskiej instytucji właściwej, czyli Social Security Administration. Odwołanie takie jest rozpatrywane zgodnie z przepisami prawnymi obowiązującymi w Polsce. Informację na temat postępowania odwoławczego od decyzji organów rentowych ZUS można znaleźć w serwisie ZUS.

Wniosek, odwołanie lub inny dokument, który zgodnie z przepisami prawa jednej Strony powinien zostać złożony w określonym terminie w instytucji właściwej tej Strony, a który został złożony w tym samym terminie w instytucji właściwej drugiej Strony, uznaje się za złożony w terminie.
Do góry
Uzyskiwanie dodatkowych informacji z Social Security Administration

Social Security Administration może udostępnić informacje i dokumenty dla celów innych niż rozpatrzenie wniosków emerytalno-rentowych na podstawie Umowy polsko-amerykańskiej o zabezpieczeniu społecznym, jeżeli dotyczy to praw danej osoby wynikających z polskiego systemu zabezpieczenia społecznego. Może mieć to zastosowanie m.in. przy ustalaniu przez ZUS świadczeń nie objętych Umową, takich jak np. świadczenia dla inwalidów wojennych i wojskowych, świadczenia przedemerytalne, renta socjalna itp.

Przekazanie przez SSA takich informacji i dokumentów do ZUS może jednak nastąpić po uprzednim uzyskaniu od osoby zainteresowanej pisemnego upoważnienia wyrażającego zgodę na ujawnienie danych. Zgodę osoba zainteresowana wyraża na formularzu USA/PL 11 – Consent Statement (Wyrażenie zgody), który dostępny jest w jednostkach terenowych ZUS oraz na stronie internetowej Zakładu.

W razie konieczności uzyskania z SSA informacji lub dokumentacji w powyższej sytuacji, terenowe jednostki ZUS przekazują wypełniony przez zainteresowanego i podpisany ww. formularz USA/PL 11 do I Oddziału ZUS w Warszawie – Wydziału Realizacji Umów Międzynarodowych, który występuje do instytucji amerykańskiej o udostępnienie potrzebnych danych.
Do góry
Gdzie uzyskać dalsze informacje na temat stosowania Umowy

ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

Informacji na temat stosowania postanowień Umowy w zakresie świadczeń emerytalno-rentowych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) udzielają:

1. Departament Rent Zagranicznych w Centrali ZUS ul. Senatorska 10 00-082 Warszawa tel. +48-22-826-05-53 tel.: 0-048-22 826-07-63 Departament Rent Zagranicznych wykonuje w ramach ZUS funkcję instytucji łącznikowej, współpracującej z amerykańską instytucją łącznikową Social Security Administration (SSA) w Baltimore w zakresie obszaru świadczeń emerytalno-rentowych. 2. I Oddział ZUS w Warszawie – Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych ul. Kasprowicza 151 01-949 Warszawa telefony: + 48 (22) 569-36-04 + 48 (22) 569-36-13 + 48 (22) 569-35-93 + 48 (22) 569-36-50 I Oddział ZUS w Warszawie – Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych udziela szczegółowych informacji w indywidualnych sprawach dotyczących ustalania przez ZUS świadczeń emerytalno-rentowych z zastosowaniem Umowy w indywidualnych sprawach. I Oddział ZUS w Warszawie wykonuje funkcję właściwej instytucji do załatwiania – we współpracy z amerykańską Administracją Zabezpieczenia Społecznego – Social Security Administration (SSA) – wniosków o świadczenia emerytalno-rentowe z ZUS podlegające koordynacji na podstawie Umowy. Jednostka ta jest uprawniona również do transferu świadczeń emerytalno-rentowych z ZUS osobom zamieszkałym na terytorium USA. 3. Terenowe jednostki organizacyjne ZUS – w podstawowym zakresie.

KASA ROLNICZEGO UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

Informacje na temat stosowania postanowień Umowy w zakresie świadczeń emerytalno-rentowych z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS)
można uzyskać w:

Biuro Świadczeń w Centrali KRUS
Al. Niepodległości 190
00-608 Warszawa
Tel. 00-48 22-592-64-12
e-mail:bs@krus.gov.pl

Biuro Świadczeń z Centrali KRUS wykonuje w ramach KRUS funkcję instytucji łącznikowej w odniesieniu do systemu ubezpieczeń społecznych rolników, współpracującej z amerykańską instytucją łącznikową Social Security Administration (SSA) w Baltimore w zakresie obszaru świadczeń emerytalno-rentowych.

SOCIAL SECURITY ADMINISTRATION (INSTYTUCJA AMERYKAŃSKA)

* Informacje na temat świadczeń przysługujących na podstawie prawa amerykańskiego z zastosowaniem Umowy można uzyskać w: 1. Federal Benefits Unit (Federalne Biuro Świadczeń) Ambasada USA w Warszawie ul. Piękna 12 00-539 Warszawa Polska tel: +48/22 504-2112 fax: +48/22 504-2122 email:fbuwarsaw@state.gov 2. Social Security Administration w Baltimore OIO Totalization P.O.Box 17769 Baltimore, Maryland 21235-70491 USA 3. Placówki terenowe Social Security (field offices) – w podstawowym zakresie. Materiały informacyjne w języku polskim i angielskim, dotyczące warunków nabywania świadczeń amerykańskich można uzyskać na stronie internetowej instytucji amerykańskiej: http://www.ssa.gov/multilanguage/

Formularze dla klientów dla celów ubiegania się o świadczenia polskie i amerykańskie z zastosowaniem umowy o zabezpieczeniu społecznym dostępne są na stronie internetowej ZUS: http://www.zus.pl/default.asp?p=1&id=1083 oraz na stronie internetowej SSA: http://www.ssa.gov/ .

Formularze te można także uzyskać w jednostkach terenowych ZUS i placówkach terenowych SSA.

W celu uzyskania informacji w sprawach świadczeń emerytalno-rentowych podlegających koordynacji unijnej i bilateralnej, uruchomiona została elektroniczna usługa umożliwiającą klientom ZUS składanie zapytań dotyczących tego obszaru pod linkiem: e-inspektorat.zus.pl

Usługa umożliwia składanie przez klientów zapytań i uzyskanie odpowiedzi z ZUS dotyczących świadczeń emerytalno-rentowych podlegających koordynacji unijnej i bilateralnej na podstawie umów międzynarodowych i zabezpieczeniu społecznym. Przed zadaniem pytania do należy dokonać rejestracji w systemie, podając imię, nazwisko, adres i inne dane kontaktowe.

Przy pomocy powyższego systemu zapytań możliwe jest również kontaktowanie się z jednostką realizującą umowy międzynarodowe ZUS w sprawach toczących się w tej jednostce (należy podać numer sprawy, nr świadczenia lub inne informacje umożliwiające identyfikację sprawy).

Źródło: www.zus.pl

Skomentuj ten artykuł na forum