Wiadomości

Zrzeczenia się własności nieruchomości, art. 179 Kodeksu cywilnego

Opublikowany: cze 5, 09:21

15 marca 2005 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone wnioski Rady Miasta Knurów, Rady Miasta Jastrzębie i Rady Miasta Torunia w sprawie konstytucyjności art. 179 kodeksu cywilnego w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 14 lutego 2003 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw.

Ustawą z dnia 14 lutego 2003 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw dokonano nowelizacji art. 179 Kodeksu cywilnego. Na mocy znowelizowanego art. 179 K.c. nieruchomość, której zrzekł się właściciel, staje się własnością gminy. Dotychczasowe rozwiązanie kodeksowe również przewidywało możliwość wyzbycia się własności nieruchomości w drodze zrzeczenia. Nieruchomość stawała się wówczas własnością Skarbu Państwa – o ile wyraził na to zgodę. We wprowadzonej nowelizacji, ustawodawca nie tylko zmienił podmiot, stający się właścicielem nieruchomości, ale także pozbawił go prawa wypowiedzenia się, czy taką nieruchomość chce przejąć.

Jak podkreślają wnioskodawcy, problem przejęcia nieruchomości w przeważającej mierze dotyczyć będzie majątku, który z różnych przyczyn jest uciążliwy dla dotychczasowych właścicieli. W realiach Górnego Śląska mogą to być nieruchomości zdegradowane ekologicznie, zatrute, zabudowane porzuconymi obiektami przemysłowymi, etc. Przejęcie takich nieruchomości zmusi gminy do poniesienia znacznych nakładów finansowych celem – co najmniej – zabezpieczenia obiektów. Zdaniem Rad Miast, ustawodawca pozbawiając gminy prawa do zajęcia stanowiska we własnych sprawach majątkowych naruszył samodzielność finansową jednostek samorządu terytorialnego. Nakładając na gminy dodatkowy zakres zadań bez możliwości wypowiedzenia się w tej materii przez jednostki samorządu terytorialnego ustawodawca nie zapewnił jednocześnie stosownego udziału gmin w dochodach publicznych. Takie działanie ustawodawcy narusza art. 167 ust. 4 Konstytucji. Wprowadzona regulacja ingeruje również w przysługujące gminie prawo własności (art. 64 Konstytucji), z którego istoty wynika uprawnienie właściciela do zrzeczenia się przysługującego mu prawa.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 179 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny jest zgodny z art. 16 i art. 167 ust. 4 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 31 ust. 3 i art. 32 Konstytucji. Ponadto Trybunał uznał, że art. 179 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. jest niezgodny z art. 2 i art. 165 Konstytucji. TK postanowił, że art. 179 traci moc obowiązującą z dniem 15 lipca 2006 r.

Trybunał stwierdził, że w analizowanej sprawie nie mamy do czynienia z normą o charakterze publicznoprawnym a kwestionowany przepis art. 179 K.c. nie może być traktowany jako nakładający na gminy nowe zadania czy kompetencje. Nawet gdyby przyjąć, że konieczność odpowiedniego utrzymania przejętych nieruchomości stanowi jednak nowe zadanie, na płaszczyźnie prawnej uzasadniona byłaby teza o równoważeniu w jakiś sposób tych wydatków przez wartość nieruchomości nabywanej przez gminę. Skoro znowelizowany przepis Kodeksu cywilnego zasadniczo nie nakłada na gminy nowych zadań ani nie dokonuje zmian w zakresie ich kompetencji, tym samym nie jest uzasadniony zarzut naruszenia art. 16 i art. 167 ust. 4 Konstytucji.

Zrzeczenie się własności nieruchomości w kształcie nadanym tej czynności przez art. 179 K.c. stanowi dość oczywiste naruszenie równorzędności podmiotów . Zasada swobody woli oznaczająca prawo każdego podmiotu do decydowania poprzez czynności prawne (oświadczenia woli) o własnej sytuacji prawnej, a z drugiej strony brak możliwości jednostronnego kształtowania sytuacji innego podmiotu, to podstawy obrotu cywilnoprawnego. Ze względu na treść art. 165 Konstytucji dotyczą one także jednostek samorządu terytorialnego. Zdaniem Trybunału ustawodawca przyjmując kwestionowane rozwiązania prawne całkowicie zlekceważył podmiotowość prawną gmin (art. 165 Konstytucji). Ustawodawca dążył do maksymalnego uszanowania woli właścicieli nieruchomości, poprzez przyznanie im niczym nieograniczonej i niekontrolowanej woli wyzbycia się własności nieruchomości. Realizacja tego zamiaru dokonała się kosztem pominięcia prywatnoprawnej podmiotowości gmin i ich samodzielności.

TK stwierdził również, że w kwestionowanym przepisie ustawodawca zdecydowanie gorzej potraktował gminy niż traktował dotąd Skarb Państwa. O ile bowiem interes Skarbu Państwa był chroniony przez uzależnienie skuteczności zrzeczenia się nieruchomości od zgody właściwego organu, o tyle art.179 K.c w obecnym brzmieniu całkowicie ignoruje interes gmin.

Zdaniem Trybunału art. 179 K.c naruszył także konstytucyjne zasady: prawidłowej legislacji, równości podmiotów wobec prawa oraz sprawiedliwości społecznej (art.2 Konstytucji).

Źródło: www.trybunal.gov.pl

Skomentuj ten artykuł na forum