Wiadomości

Zniszczenie lub zaginęcie akt, w sprawie wszczętej ponownie po upływie terminów określonych w art. 718 § 2 k.p.c.

Opublikowany: wrz 11, 08:56

„1. Czy strona, która z uwagi na upływ określonego w art. 718 § 2 k.p.c. terminu, nie może skutecznie domagać się wszczęcia postępowania o odtworzenie akt, ma możliwość bez przeprowadzania takiego postępowania, wytoczyć ponownie powództwo przeciwko temu samemu pozwanemu, o to samo roszczenie i na tej samej podstawie prawnej ?
2. W przypadku udzielenia odpowiedzi przeczącej, czy po ponownym wytoczeniu powództwa, Sąd powinien z urzędu wszcząć postępowanie o odtworzenie akt, a sprawę o świadczenie do czasu zakończenia tego postępowania zawiesić, czy też powinien od razu na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. pozew odrzucić ?”
podjął uchwałę:

W razie zniszczenia lub zaginięcia akt, w sprawie wszczętej ponownie po upływie terminów określonych w art. 718 § 2 k.p.c. sąd odrzuca pozew oraz wszczyna z urzędu postępowanie o odtworzenie akt, chyba że zachodzą okoliczności przewidziane w art. 717 § 2 zdanie pierwsze k.p.c.

Sąd Rejonowy w S wyrokiem z dnia 19 lutego 1980 r. uwzględnił powództwo Spółdzielni Mieszkaniowej „K” w S przeciwko pozwanemu Henrykowi W o eksmisję z lokalu mieszkalnego. Tytuł wykonawczy obejmujący powyższy wyrok zaginął. Akta sprawy II C 358/80, w której zapadło to orzeczenie, zostały zniszczone. Stało się to przyczyną oddalenia wniosku wierzyciela o ponowne wydanie tytułu wykonawczego zamiast utraconego. W tej sytuacji Spółdzielnia Mieszkaniowa „K” wystąpiła ponownie z powództwem o orzeczenie eksmisji pozwanego Henryka W. Sąd Rejonowy w S postanowieniem z dnia 8 grudnia 2005 r. odrzucił ten pozew na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. stwierdzając, że o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa została już prawomocnie osądzona.

Przy rozpoznawaniu zażalenie powódki na postanowienie odrzucające pozew Sąd Okręgowy w Szczecinie powziął poważne wątpliwości, którym dał wyraz w zagadnieniu prawnym przytoczonym na wstępie.

Sąd Okręgowy – odwołując się do treści przepisów art. 727 i art. 728 k.p.c. – wskazał, że ponowne wszczęcie postępowania pomiędzy tymi samymi stronami o to samo roszczenie staje się dopuszczalne dopiero po stwierdzeniu – w postępowaniu o odtworzenie akt – że zaginione lub zniszczone akta nie mogą być odtworzone albo że odtworzone zostały w części nie wystarczającej do podjęcia dalszego postępowania. W konkretnym stanie faktycznym powódka utraciła uprawnienie do zgłoszenia wniosku o odtworzenie akt sprawy, w której zapadł prawomocny wyrok orzekający eksmisję, z uwagi na upływ terminu określonego w art. 718 § 2 k.p.c. Wprawdzie art. 717 § 1 k.p.c. przewiduje możliwość wszczęcia postępowania o odtworzenie akt przez sąd z urzędu i to bez względu na okres, jaki upłynął od chwili zniszczenia lub zaginięcia akt, jednakże strona nie dysponuje żadnym środkiem prawnym, który skłoniłby sąd do działania z urzędu. W ocenie Sądu Okręgowego, treść powyższych unormowań wskazuje na to, że w zaistniałej sytuacji ponownie wytoczone powództwo powinno zostać odrzucone na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., aczkolwiek rozwiązanie takie zamyka stronie powodowej drogę do skutecznej ochrony i egzekwowania praw potwierdzonych wcześniejszym wyrokiem. Powstaje jednak wątpliwość, czy w razie ponownego wytoczenia powództwa sąd powinien ograniczyć się do odrzucenia pozwu a limine, czy też z urzędu wdrożyć postępowanie o odtworzenie akt i zawiesić postępowanie w sprawie wszczętej ponownie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Istota zagadnienia prawnego przedstawionego do rozstrzygnięcia sprowadza się do kwestii, jak powinien postąpić sąd w razie wniesienia pozwu zmierzającego do wszczęcia postępowania pomiędzy tymi samymi stronami o to samo roszczenie w sytuacji, gdy akta sprawy prawomocnie zakończonej zostały zniszczone, postępowanie o ich odtworzenie nie zostało przeprowadzone i upłynął już termin do zgłoszenia wniosku o wszczęcie takiego postępowania.

Udzielenie odpowiedzi na tak postawione pytanie wymaga w pierwszej kolejności rozważenia, czy w opisanej sytuacji sąd może stwierdzić istnienie przeszkody procesowej w postaci powagi rzeczy osądzonej i odrzucić pozew, ustalając istnienie prawomocnego wyroku na podstawie dostępnych środków dowodowych, czy też odrzucenie pozwu wchodzi w grę dopiero po rozstrzygnięciu – w postępowaniu o odtworzenie akt – że odtworzenie takie jest niemożliwe albo możliwe w stopniu niedostatecznym. Wybór jednego z przedstawionych alternatywnie rozwiązań pozwoli określić konsekwencje upływu terminu do złożenia wniosku o odtworzenie akt sprawy prawomocnie zakończonej w zakresie niezbędnym dla potrzeb rozstrzygnięcia.
Powaga rzeczy osądzonej stanowi przeszkodę procesową obligującą sąd – zgodnie z treścią art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. – do odrzucenia pozwu. W przypadku zniszczenia akt sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem wymieniona przeszkoda ustaje, jeżeli – na co wskazuje treść art. 727 i art. 728 k.p.c. – sąd orzeknie, że nie jest możliwe odtworzenie akt sprawy (ściślej rzecz ujmując – zniszczonego orzeczenia). Do czasu więc, gdy okoliczność ta nie zostanie stwierdzona przez sąd prawomocnym postanowieniem, wszczęcie sprawy pomiędzy tymi samymi stronami o to samo roszczenie nie jest możliwe. Z brzmienia art. 727 k.p.c. wynika przy tym, że wzmiankowane postanowienie może być podjęte po przeprowadzeniu czynności określonych przepisami art. 725 i art. 726 k.p.c., a więc w postępowaniu przewidzianym w razie zaginięcia lub zniszczenia akt (art. 716 – 729 k.p.c.). Ustanowienie przez ustawodawcę specjalnego rodzaju postępowania mającego na celu rekonstrukcję akt wskazuje na wyłączenie możliwości ustalenia istnienia, treści oraz prawomocności orzeczenia, jak również stwierdzenia niemożności odtworzenia akt – jako kwestii wpadkowych – przy okazji postępowania wywołanego ponownie wniesionym pozwem.

W orzecznictwie na gruncie obowiązujących przepisów regulujących odtwarzanie akt problem ten nie był szerzej podejmowany. Odnotować jednak należy, że w uzasadnieniu wyroku z dnia 5 października 2005 r., II CK 748/04 (niepubl.) Sąd Najwyższy podkreślił odrębny charakter postępowania w razie zaginięcia lub zniszczenia akt, wskazując, że celem tego postępowania jest usunięcie przeszkody do dochodzenia, zabezpieczenia lub egzekwowania roszczenia. W motywach wyroku z dnia 14 lutego 2000 r., II CKN 652/99 (niepubl.) Sąd Najwyższy wyraził natomiast pogląd, że odtworzenie akt sprawy prawomocnie zakończonej nie jest konieczne jedynie wówczas, gdy nie chodzi o wykonanie orzeczenia lub o przedstawienie prawomocnego orzeczenia, a samo istnienie orzeczenia ma stanowić wyłącznie materialnoprawną przesłankę rozstrzygnięcia w późniejszym postępowaniu. W takiej sytuacji treść i prawomocność orzeczenia może być wykazywana w późniejszym postępowaniu wszelkimi środkami dowodowymi. W konsekwencji Sąd Najwyższy uznał, że nie jest możliwe stwierdzenie prawomocności orzeczenia na podstawie art. 364 k.p.c. bez uprzedniego przeprowadzenia postępowania na podstawie art. 716 i nast. k.p.c.

Również w piśmiennictwie dominuje zapatrywanie, że odtworzenie akt jest zbędne, jeżeli prawomocne orzeczenie określonej treści stanowić ma tylko materialnoprawną przesłankę dochodzonych roszczeń. Jednocześnie jednak – w opozycji do stanowiska Sądu Najwyższego prezentowanego na tle poprzednio obowiązujących regulacji (m.in. w wyrokach: z dnia 12 marca 1948 r., Wa. C. 53/48, DPP 1948, Nr 8, str. 35 oraz z dnia 29 września 1960 r., IV CR 613/60, OSNC 1962/1/17) – akcentowany jest pogląd, że odtworzeniu akt sprawy służy wyłącznie postępowanie przewidziane w art. 716 i nast. k.p.c.

Przytoczone wypowiedzi wspierają zasadność stanowiska, że stwierdzenie niemożności odtworzenia akt wchodzi w grę wyłącznie w postępowaniu o odtworzenie akt. Okoliczności rozpoznawanej sprawy, które legły u podstaw rozważanego zagadnienia, nie pozostawiają wątpliwości, że powódka wystąpiła po raz drugi przeciwko pozwanemu z żądaniem orzeczenie eksmisji tylko dlatego, że utraciła wydany wcześniej wyrok uwzględniający powództwo tej samej treści, a zniszczenie akt sprawy (po upływie okresu ich przechowywania) uniemożliwia ponowne wydanie jej tytułu wykonawczego. Nie chodzi tu zatem o sytuację, w której zniszczone wraz z aktami sprawy orzeczenie miałoby stanowić materialnoprawną przesłankę rozstrzygnięcia w późniejszym postępowaniu.

Uznać zatem należy, że pozew wniesiony ponownie przed stwierdzeniem niemożności odtworzenia zniszczonych akt podlega odrzuceniu a limine. Konsekwentnie trzeba też przyjąć, że w takiej sytuacji odrzucenie pozwu następuje bez przeprowadzenia postępowania o odtworzenie akt, po ustaleniu na podstawie wszelkich dostępnych środków dowodowych faktu prawomocnego osądzenia sprawy. Rozwiązanie takie – wbrew zastrzeżeniom Sądu Okręgowego – nie zamyka stronie drogi do ochrony praw stwierdzonych wcześniej prawomocnym wyrokiem. Jeżeli bowiem w postępowaniu o odtworzenie akt przeprowadzonym po odrzuceniu pozwu zostałoby stwierdzone, że odtworzenie takie jest niemożliwe lub jest możliwe w zakresie niedostatecznym, nie byłoby przeszkody do ponownego wszczęcia sprawy o to samo roszczenie.

Według art. 717 § 1 k.p.c., sąd wszczyna postępowanie o odtworzenie akt z urzędu lub na wniosek. Tylko na wniosek sąd wszczyna postępowanie w przypadku, gdy akta sprawy uległy zaginięciu lub zniszczeniu na skutek siły wyższej a sprawa, której akt wniosek dotyczy, nie była lub nie mogła być wszczęta z urzędu (art. 717 § 2 k.p.c.). We wszystkich pozostałych przypadkach postępowanie wszczynane jest jedynie z urzędu. Unormowanie powyższe nie wyłącza, rzecz jasna, możliwości zgłoszenia wniosku o wszczęcie postępowania o odtworzenie akt także wtedy, gdy wszczynane jest ono z urzędu. Zawsze bowiem, gdy ustawa przewiduje działanie sądu z urzędu, strona ma możliwość zgłoszenia w tym zakresie wniosku. W takim przypadku wniosek nie ma jednak charakteru konstytutywnego. W świetle art. 717 § 2 k.p.c. walor taki można przypisać jedynie wnioskowi o odtworzenie akt zniszczonych lub zaginionych wskutek siły wyższej, jeżeli dotyczy on sprawy, która nie była i nie mogłaby być wszczęta z urzędu. W razie zaś zaginięcia lub zniszczenia akt w innych okolicznościach – jak miało to miejsce w rozpoznawanej sprawie – sąd wszczyna z urzędu postępowanie mające na celu rekonstrukcję tych akt (jeżeli jest do tego właściwy; w przeciwnym wypadku winien zasygnalizować taką potrzebę właściwemu sądowi w trybie pozaprocesowym). Na przeszkodzie temu nie stoi upływ terminów przewidzianych w art. 718 § 2 k.p.c., które mają zastosowanie tylko do wniosków o odtworzenie akt sprawy. Terminy te mogą odnosić się jedynie do wniosków o odtworzenie akt mających znaczenie konstytutywne (składanych w warunkach określonych w art. 717 § 2 k.p.c.). Tylko takie wnioski złożone po upływie terminów określonych w art. 718 § 2 k.p.c., mających charakter terminów procesowych, podlegają odrzuceniu. Skutkiem takiej decyzji byłby stan równoznaczny z niemożnością odtworzenia akt, a więc okolicznością usuwająca przeszkodę do wszczęcia sprawy o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami (art. 728 zdanie pierwsze k.p.c.). Wszczęcie z urzędu postępowania o odtworzenie akt zaginionych lub zniszczonych w okolicznościach przewidzianych w art. 717 § 2 zdanie pierwsze k.p.c. nie jest oczywiście możliwe, nawet jeżeli nie upłynęły terminy określone w art. 718 § 2 k.p.c.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2007 r. (sygn. akt III CZP 147/06)

Źródło: www.sn.gov.pl

Skomentuj ten artykuł na forum

Szukaj w serwisie

Wzory pozwów, wniosków, umów i innych pism

Wiadomości i porady prawne

Konkordat między Rzeczpospolita Polską a Stolicą Apostolską

Rzeczpospolita Polska i Stolica Apostolska potwierdzają, że Państwo i Kościół katolicki są — każde w swej dziedzinie — niezależne i autonomiczne oraz zobowiązują się do pełnego poszanowania tej zasady we wzajemnych stosunkach i we współdziałaniu dla rozwoju człowieka i dobra wspólnego.

Czytaj dalej


Więcej

Porada prawna - Prenumerata RSS

Zaprenumeruj aktualności i porady

Archiwum wiadomości