Wiadomości

Zmiana przepisów ustawy o służbie wywiadu i kontrwywiadu wojskowego i ich konstytucyjność

Opublikowany: lis 21, 08:40

19 listopada 2008 r. o godz. 10.00 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dotyczący zmiany przepisów ustawy o służbie wywiadu i kontrwywiadu wojskowego.

Stan faktyczny i prawny:

Komisja weryfikacyjna, której działalność została zakończona 30 czerwca 2008 r. nie rozpatrzyła i nie zakończyła analizy oświadczeń złożonych przez żołnierzy i pracowników Wojskowych Służb Informacyjnych. Przygotowany przez rząd projekt zmiany ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego oraz ustawę o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz służby Wywiadu Wojskowego regulował kwestię żołnierzy zawodowych zniesionych Wojskowych Służb Informacyjnych, nie zweryfikowanych przez komisję weryfikacyjną. Sejm 25 lipca 2008 r. uchwalił zaproponowane przez rząd zmiany. Zdaniem Prezydenta RP przyjęta przez Sejm nowelizacja powoduje poważne wątpliwości prawno-konstytucyjne dotyczące zróżnicowania sytuacji prawnej osób, które w 2006 r. poddały się procedurze weryfikacyjnej w celu wyjaśnienia wątpliwości dotyczących ewentualnych nieprawidłowości związanych ze służbą lub pracą tych osób w WSI. Wątpliwości takie odnoszą się również do przyznania z mocą wsteczną osobom niebędącym funkcjonariuszami SKW lub SWW, uprawnień pozwalających na głęboką ingerencję w wolności i prawa jednostki.

Przepis ustawy uchwalonej 25 lipca 2008 r. stanowi, iż ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia z mocą od dnia 1 lipca 2008 r. Kwestia ta ma znaczenie w szczególności w kontekście zakwestionowanego przez Prezydenta RP art. 1 pkt 1 w części dotyczącej dodanego art. 65b nowelizowanej ustawy. W myśl tego przepisu żołnierze zawodowi, którzy pełnili służbę w WSI, wykonujący obowiązki służbowe w SKW i SWW posiadają uprawnienia i podlegają obowiązkom określonym w rozdziale 3 ustawy z 9 czerwca 2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego. Zgodnie z rozdziałem 3 cytowanej ustawy osoby uprawnione przy wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych mają prawo: żądania pomocy od przedsiębiorców, obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych oraz dźwięku. Przysługuje im również prawo użycia broni oraz występowania o wszelkie dane osobowe na podstawie imiennego upoważnienia wydanego przez szefa właściwej służby. Przepis ten, według projektodawcy, ma zapewnić legalność działania tych żołnierzy podczas wykonywania obowiązków służbowych i efektywne wykorzystanie w działaniach obu służb specjalnych, w tym działaniach operacyjnych, osób wykonujących w tych instytucjach obowiązki służbowe. W opinii Prezydenta RP w trakcie prac parlamentarnych nie wskazano argumentów przemawiających za koniecznością nadania retroaktywnego charakteru regulacji przyznającej żołnierzom zawodowym pełniącym służbę w WSI, wykonującym zadania służbowe w SKW i SWW, uprawnień przysługujących funkcjonariuszom tych służb. Tak szeroko określony katalog uprawnień pozwalający na ingerencję w konstytucyjne wolności i prawa jednostki nie powinien być rozszerzany, z mocą wsteczną, na osoby nie będące funkcjonariuszami SKW i SWW. Przyjęte rozwiązanie budzi wątpliwości w świetle konstytucyjnej zasady nie działania prawa wstecz.

Zaskarżony przepis art. 1 pkt 2 nowelizowanej ustawy określa warunki mianowania na funkcjonariuszy SKW albo SWW, wyznaczania na stanowisko służbowe w SKW albo SWW oraz zatrudnienia w SKW albo SWW żołnierzy zawodowych oraz pracowników WSI. Zgodnie z kwestionowanym przepisem przyjęcie do służby lub pracy w SKW oraz SWW następuje po zapoznaniu się ze stanowiskiem komisji weryfikacyjnej, w przypadku gdy zostało ono sporządzone. W opinii Prezydenta RP taka regulacja oznacza odstąpienie od obowiązujących obecnie standardów w zakresie warunków jakie muszą być spełnione, w przypadku gdy o podjęcie służby lub pracy w SKW oraz SWW ubiegają się żołnierze zawodowi i pracownicy WSI. Przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie prawne narusza konstytucyjną zasadę równości i doprowadza do dyskryminacji na gruncie prawa karnego. W stanie prawnym wprowadzonym nowelizacją z 25 lipca 2008 r. osoby, których oświadczenia i wyjaśnienia nie zostały poddane ocenie co do ich zgodności z prawdą, unikają odpowiedzialności karnej za podanie w nich nieprawdy, bowiem nie ma ustawowych rozwiązań instytucjonalnych umożliwiających dokonanie takiej oceny. Zmiana przepisów w sposób radykalny pogorszyła sytuację tych żołnierzy i pracowników WSI, którzy już zostali ocenieni przez komisję weryfikacyjną. Oświadczenia weryfikacyjne, jak również akta postępowania weryfikacyjnego tych osób mogą mieć decydujący wpływ na decyzje szefa SKW lub SWW o mianowaniu, wyznaczaniu na stanowiska lub zatrudnieniu tych osób. Natomiast osoby, wobec których proces weryfikacji nie zakończył się mogą zostać przyjęte do służby lub pracy pomimo tego, że okoliczności ich służby lub pracy w WSI nie zostały wyjaśnione. W opinii Prezydenta RP ustawodawca winien całkowicie zrezygnować z przeprowadzenia procesu weryfikacji – w takiej sytuacji stanowiska komisji należałoby uznać za niebyłe, a Szef SKW i SWW nie mógłby ich brać pod uwagę przy procesie rekrutacji, nie miałby też prawa wglądu w akta postępowania weryfikacyjnego, w których ujawniono czyny tych żołnierzy lub pracowników – bądź też winien zdecydować o dokończeniu procesu weryfikacji. W opinii Prezydenta RP zaskarżony art. 1 pkt 2 budzi także wątpliwości co do zgodności z konstytucyjną zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego prawa. Treść normatywna przepisu przesądzając o zniesieniu warunku mianowania, wyznaczania na stanowiska służbowe oraz zatrudniania w SKW i SWW, jakim było zapoznanie się ze stanowiskiem komisji weryfikacyjnej, poprzez odstąpienie od obligatoryjności zapoznania się z takim stanowiskiem, zamyka drogę do otrzymania stanowiska komisji przez żołnierzy zawodowych i pracowników WSI. Ze względów osobistych i zawodowych dla tej kategorii osób ważne jest uzyskanie dokumentu potwierdzającego fakt poddania się weryfikacji oraz pozytywnego jej zakończenia. Zaskarżony przepis narusza konstytucję również poprzez wprowadzenie nowych norm prawnych tworzących regulacje niespójne i niekonkretne.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:

  • art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 lipca 2008 r. o zmianie ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego oraz ustawę o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego, w części, w jakiej dodaje w ustawie z dnia 9 czerwca 2006 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego oraz ustawę o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego art. 65b, w związku z art. 2 ustawy z 25 lipca 2008 r. nie narusza zasady nie działania prawa wstecz, a przez to jest zgodny z art. 2 Konstytucji.
  • art. 1 pkt 2 ustawy z 25 lipca 2008 r. powołanej powyżej nie narusza zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasady określoności przepisów prawa, a przez to jest zgodny z art. 2 Konstytucji oraz jest zgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Zarzut naruszenia zasady nie działania prawa wstecz wnioskodawca formułuje w stosunku do art. 1 pkt 1, w zakresie dotyczącym dodawanego przez tę ustawę do przepisów wprowadzających art. 65 b, w związku z art. 2 zaskarżonej ustawy. Opiera się on na założeniu, że wprawdzie ta zasada nie ma charakteru absolutnego, jednak nie może to mieć zastosowania do przepisów, które pozwalają organom władzy publicznej (w tym wypadku: osobom wykonującym obowiązki w SWW i SKW) na ingerencję w konstytucyjne wolności i prawa jednostki. Zakres zaskarżenia – wiążący dla Trybunału Konstytucyjnego – jest więc wskazany bardzo wąsko. Wnioskodawca ani nie kwestionuje ewentualnej retroaktywności pozostałych przepisów ustawy z 25 lipca 2008 r., ani też nie podważa celowości obowiązywania art. 65 b na przyszłość.

Trybunał nie podzielił tezy wnioskodawcy, że podczas procesu legislacyjnego nie wzięto pod uwagę argumentów uzasadniających potrzebę i dopuszczalność retroaktywności zaskarżonej regulacji. Ratio legis takiego określenia sposobu wejścia w życie ustawy było wprowadzenie regulacji, które wypełniałyby lukę prawną powstałą po zakończeniu prac Komisji Weryfikacyjnej (30 czerwca 2008 r.), ale którym równocześnie nie można by było postawić zarzutu naruszenia procedur poprawnej legislacji.

Wnioskodawca uważa, że art. 1 pkt 2 nowelizacji przepisów wprowadzających jest niezgodny z art. 32. ust.1 konstytucji przez to, ze powoduje odstąpienie od obowiązujących obecnie standardów przyjmowania do pracy lub podejmowania służby w SKW i SWW przez byłych żołnierzy i pracowników WSI – prowadzi do nieuzasadnionego zróżnicowania sytuacji prawnej osób charakteryzujących się tą samą cechą istotną: pracowały (lub pełniły służbę) w WSI i złożyły oświadczenia weryfikacyjne. To nieuzasadnione zróżnicowanie przejawia się tym, że osoby niezweryfikowane:

  • unikają odpowiedzialności karnej za podanie nieprawdy w oświadczeniach lub wyjaśnieniach składanych przed Komisją Weryfikacyjną, bo nie ma ustawowych rozwiązań umożliwiających dokonanie takiej oceny. Zdaniem wnioskodawcy jest to dyskryminacja na gruncie prawa karnego;
  • uzyskują łatwiejszy dostęp do pracy w SKW lub SWW, gdyż mogą zostać przyjęte do służby lub pracy pomimo tego, że okoliczności ich służby lub pracy w WSI nie zostały wyjaśnione. Zdaniem wnioskodawcy osoby zweryfikowane są w związku z tym w sytuacji radykalnie gorszej podczas procesu naboru do służb, niż osoby zweryfikowane.

Zdaniem Trybunału powyższa argumentacja, dowodząca naruszenia art. 32. ust.1 konstytucji przez zaskarżony przepis art. 1 pkt 2 ustawy nie jest przekonująca. Nie obala domniemania konstytucyjności, z którego korzysta w szczególności ustawodawca dysponujący konieczną swobodą, w zakresie działalności ustawodawczej, która polega na uciekaniu się do różnych rozwiązań prawnych, wynikających z przyjętej polityki ustawodawczej.

Trybunał nie podzielił też poglądu wnioskodawcy, że zaskarżona nowelizacja w sposób radykalny pogorszyła sytuację tych żołnierzy i pracowników WSI, którzy zostali już ocenieni przez Komisje Weryfikacyjną. Zaskarżone przepisy polepszyły natomiast sytuację tych żołnierzy i pracowników, którzy wypełnili wszystkie ustawowe wymogi, a w szczególności złożyli oświadczenie weryfikacyjne, lecz mimo tego, nie z własnej winy, nie zostali zweryfikowani (Komisja nie sporządziła stanowiska).

Naruszenie zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa – to drugi zarzut podnoszony przez wnioskodawcę wobec art. 1 pkt 2 ustawy z 25 lipca 2008 r. Jego zdaniem niezgodność tego przepisu ze wskazanym wzorcem kontroli polega na tym, że:

  • odstąpienie od obligatoryjności zapoznania się ze stanowiskiem Komisji Weryfikacyjnej w procesie naboru do służb powoduje zamknięcie drogi do uzyskania tych stanowisk przez osoby, które złożyły oświadczenia weryfikacyjne w nadziei na ich otrzymanie i które mają interes prawny i faktyczny w uzyskaniu tych stanowisk;
  • badana regulacja pomija kwestię przyszłości oświadczeń złożonych na podstawie obowiązujących obecnie przepisów, w odniesieniu do których nie zakończone zostało postępowanie prowadzone przez Komisję Weryfikacyjną.

Trybunał nie znalazł wystarczających podstaw do stwierdzenia kolizji art. 1 pkt 2 ustawy z 25 lipca 2008 r. z zasadą zaufania obywateli do państwa. Skoro po 30 czerwca 2008 r. nie jest już w praktyce możliwe uzyskanie stanowiska Komisji Weryfikacyjnej, to jako naruszające zasadę zaufania należałoby ocenić utrzymanie wymogu obligatoryjnego przedstawienia tego dokumentu przez wszystkie osoby ubiegające się o przyjęcie do służb (art. 60 ust. 7 przepisów wprowadzających). Nie ulega wątpliwości, że w demokratycznym państwie prawnym nie jest dopuszczalne żądanie od obywateli spełniania wymogów niemożliwych zwłaszcza w sytuacji, gdy brak szans na ich dopełnienie jest bezpośrednim wynikiem działania organów państwa i w żadnym stopniu nie jest zawinione przez osoby zainteresowane.

Wnioskodawca wniósł o uznanie niekonstytucyjności art. 1 pkt 2 ustawy z 25 lipca 2008 r. z powodu sprzeczności tej regulacji z zasadą określoności przepisów prawnych wywodzoną z art. 2 konstytucji. Powodem zastrzeżeń było nakładanie się zaskarżonego przepisu na inne unormowanie, a w rezultacie równoległe funkcjonowanie dwóch konkurujących reguł rekrutacji do SKW i SWW. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że wskazana przez Prezydenta RP kolizja między normą wynikająca z dotychczasowego przepisu art. 60 ust. 7 ustawy nowelizowanej, a normą wynikającą z art. 66 a da się usunąć w drodze wykładni. Dlatego Trybunał ocenił, ze zaskarżony art. 1 pkt 2 ustawy nowelizującej nie naruszył zasady określoności przepisów prawnych.

Rozprawie przewodniczył prezes TK Bohdan Zdziennicki, a sprawozdawcami byli sędziowie TK Wojciech Hermeliński i Adam Jamróz.

Źródło: www.trybunal.gov.pl

Skomentuj ten artykuł na forum

Szukaj w serwisie

Wzory pozwów, wniosków, umów i innych pism

Wiadomości i porady prawne

Konkordat między Rzeczpospolita Polską a Stolicą Apostolską

Rzeczpospolita Polska i Stolica Apostolska potwierdzają, że Państwo i Kościół katolicki są — każde w swej dziedzinie — niezależne i autonomiczne oraz zobowiązują się do pełnego poszanowania tej zasady we wzajemnych stosunkach i we współdziałaniu dla rozwoju człowieka i dobra wspólnego.

Czytaj dalej


Więcej

Porada prawna - Prenumerata RSS

Zaprenumeruj aktualności i porady

Archiwum wiadomości