Wiadomości

Ustawowy odkup gruntów rolnych przez Agencję Nieruchomości Rolnych jest niezgodny z konstytucją

Opublikowany: mar 23, 15:08

25 lutego i 18 marca 2010 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznawał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący zasad obrotu gruntami rolnymi, sygn. K 8/08

Stan faktyczny i prawny: Zgodnie z art. 4 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, jeżeli przeniesienie własności nieruchomości rolnej następuje w wyniku zawarcia umowy innej niż umowa sprzedaży, Agencja działająca na rzecz Skarbu Państwa, może złożyć oświadczenie o nabyciu tej nieruchomości za zapłatą równowartości pieniężnej. Prawo przejęcia przez Agencję nieruchomości będącej przedmiotem obrotu, opisane w tym przepisie, jest instytucją nieznaną dotąd systemowi prawnemu. Zdaniem wnioskodawcy, uregulowanie jego funkcjonowania w sposób szczątkowy, jedynie poprzez odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów o pierwokupie, nie spełnia wymogów prawidłowej legislacji.

Art. 29 ust. 5 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa stanowi, że Agencji z wyjątkiem nieruchomości położonych w granicach specjalnych sfer ekonomicznych przysługuje prawo odkupu. Prawo odkupu powinno być ujawnione w księdze wieczystej prowadzonej dla danej nieruchomości. W ocenie wnioskodawcy, wskazane prawo odkupu narusza zasadę przyzwoitej legislacji, zasadę zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa oraz zasadę ochrony własności. Prawo odkupu jest daleko idącym ograniczeniem lub wręcz unicestwieniem prawa własności. Kwestionowany przepis nie wymienia żadnych przesłanek, po spełnieniu których ANR, działająca na rzecz Skarbu Państwa, może skorzystać z przyznanego jej uprawnienia.

Zdaniem wnioskodawcy art. 29 ust. 5 narusza również zasadę bezpieczeństwa obrotu prawnego gdyż narzuca stronom umowy obowiązek zamieszczenia w niej prawa odkupu nieruchomości przez Agencję. Ponadto dopuszcza możliwość spekulacyjnego odkupywania przez Agencję nieruchomości, których ceny w chwili odkupu są z reguły znacznie wyższe niż uzyskane w momencie sprzedaży.

W wyroku z 18 marca Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
1. Art. 4 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego jest zgodny z art. 2 oraz z art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.

2. Art. 29 ust. 5 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa jest niezgodny z art. 2, art. 21 ust. 1 oraz art. 64 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny podzielił stanowisko wnioskodawcy, że uregulowane w art. 29 ust. 5 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (o.g.n.r.S.P.) ustawowe prawo odkupu na rzecz Skarbu Państwa gruntów rolnych sprzedanych uprzednio przez Agencję Nieruchomości Rolnych (ANR), z wyjątkiem nieruchomości położonych w granicach specjalnych stref ekonomicznych, stanowi nieproporcjonalną ingerencję w konstytucyjnie chronione prawo własności (art. 21 ust. 1 i art. 64 konstytucji). Prawo odkupu przysługuje ANR wobec każdego właściciela nieruchomości rolnej w okresie 5 lat od dnia sprzedaży ziemi z zasobu Agencji. Strony obrotu cywilnoprawnego, w tym ANR, nie mogą go umownie znieść ani zmodyfikować. Ponadto wykonywanie prawa odkupu nie zostało uzależnione od spełnienia jakichkolwiek przesłanek, które ANR musi spełnić by skorzystać z przyznanego jej uprawnienia. W ustawie brak jest również stosownej regulacji rozliczeń miedzy ANR a nabywcą ziemi pozbawionym własności. Prawo odkupu przyznane Agencji Nieruchomości Rolnych zostało zatem ukształtowane w sposób naruszający prawo do swobodnego zachowania własności przez właściciela dopóki jest to zgodne z jego wolą.

Trybunał Konstytucyjny nie podzielił natomiast argumentów wnioskodawcy na rzecz niekonstytucyjności art. 4 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego (o k.u.r.) z uwagi na naruszenie wymogów prawidłowej legislacji oraz formalnej zasady określoności ustawowych ograniczeń konstytucyjnie chronionego prawa własności przez szczątkową i nieprecyzyjną redakcję kwestionowanego przepisu, powodującą brak bezpieczeństwa prawnego uczestników obrotu cywilnoprawnego. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego brzmienie art. 4 ustawy o k.u.r., w interpretacji ustalonej przez organy stosujące prawo, w tym Sąd Najwyższy, pozwala wskazać zarówno jego zakres podmiotowy i przedmiotowy jak i zakres odesłania do odpowiedniego stosowania przepisów o pierwokupie do wykonywania prawa nabycia przez ANR. Żądanie wnioskodawcy w zakresie art. 4 ustawy o k.u.r. nie obejmuje – w przeciwieństwie do art. 29 ust. 5 ustawy o.g.n.r.S.P. – kontroli konstytucyjności samego mechanizmu prawa nabycia jako nieproporcjonalnej ingerencji w konstytucyjnie chronione prawo własności, ani też uznania prawa nabycia jako formy wywłaszczenia dopuszczalnego jedynie po spełnieniu konstytucyjnie określonych przesłanek (art. 21 ust. 2 konstytucji). Trybunał Konstytucyjny nie znalazł więc podstaw do stwierdzenia niezgodności art. 4 ustawy o k.u.r. ze wskazanymi przez wnioskodawcę wzorcami kontroli konstytucyjności.

Źródło: www.trybunal.gov.pl

Skomentuj ten artykuł na forum