Wiadomości

Postępowanie sądowe w sprawach o alimenty - tezy z orzecznictwa Sądu Najwyższego

Opublikowany: lip 6, 23:15

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (...) Szczególne uprzywilejowanie roszczeń alimentacyjnych znajduje wyraz w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego i w normach procesowych. Zadaniem norm procesowych jest ułatwienie i uproszczenie dochodzenia alimentów oraz ich egzekwowanie. Sprawy te powinny być rozpoznawane w pierwszej kolejności, przy zapewnieniu należytej sprawności postępowania.

Sądy powinny w tych sprawach uzupełniać materiały i dowody przedstawione przez strony, przez przeprowadzenie – jeszcze przed rozprawą – odpowiednich wywiadów zapewniających uzyskanie wyczerpujących informacji i danych o sytuacji materialnej, rodzinnej, zdrowotnej oraz wszelkich innych, mogących rzutować na ostateczne rozstrzygnięcie. Powinny też mieć na uwadze, że wszechstronnemu wyjaśnieniu okoliczności faktycznych każdej rozpoznawanej sprawy służyć może odebranie wyjaśnień od stron w trybie art. 212 k.p.c., a także szczegółowe ich przesłuchanie (art. 299 k.p.c.). Postępowanie dowodowe powinno zmierzać do takiego wyjaśnienia sprawy, żeby poczynione następnie ustalenia faktyczne były zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy i dawały podstawę do merytorycznie i społecznie trafnego rozstrzygnięcia.

W sprawach o alimenty – jak wskazuje dotychczasowa praktyka – zasadnicza trudność występuje przy ustalaniu możliwości zarobkowych i majątkowych osoby zobowiązanej. Poprzestawanie zwykle na przeprowadzeniu dowodów z zaświadczeń o wysokości bieżących zarobków przedstawionych przez strony – bez zbadania dalszych źródeł dochodów, uzyskiwanych zarówno z tytułu zatrudnienia, jak i prac dodatkowych, a także bez uwzględnienia innych świadczeń pobieranych przez pracownika z racji swojego zatrudnienia – nie odpowiada obowiązkom ciążącym na sądach w zakresie gromadzenia materiału dowodowego.

Poza tym sądy niejednokrotnie w niedostatecznym stopniu uwzględniają zakres, w jakim osoba, u której uprawniony przebywa, spełnia obowiązek alimentacyjny przez osobiste starania o utrzymanie i wychowanie uprawnionego.

Prawidłowe wyjaśnienie i ustalenie przesłanek z art. 135 k.r.o. umożliwi sądom wykorzystanie uprawnień do zasądzania alimentów w wysokości uzasadnionej wynikami postępowania dowodowego, wykraczającej także ponad żądanie pozwu (art. 321 § 2, art. 381 § 2 k.p.c.), jak również ułatwi ujawnienie żądań fikcyjnych, których celem nie jest zabezpieczenie interesów strony powodowej, lecz – w wyniku zmowy stron – pokrzywdzenie osób trzecich, najczęściej innych uprawnionych do alimentacji. Brak inicjatywy ze strony sądu w kierunku wyjaśnienia rzeczywistego stanu faktycznego prowadzi często do tego, że sprawy kończą się wyrokiem zaocznym albo wyrokiem opartym na uznaniu roszczenia przez pozwanego. W szczególnych przypadkach może przeto być celowe zawiadomienie prokuratury o toczącym się postępowaniu (art. 59 k.p.c.).

Ze względu na charakter rodzinny spraw alimentacyjnych obowiązkiem sądu jest zmierzać w każdym stadium procesu do jego ugodowego załatwienia (art. 223 § 1 k.p.c.), przy zachowaniu jednak troski o to, by ugoda nie naruszała usprawiedliwionego interesu osoby uprawnionej.

Przy formułowaniu sentencji orzeczenia sądy powinny określać alimenty indywidualnie na rzecz każdego uprawnionego oraz wskazywać okresy, na jakie są one zasądzone, a to z uwagi na utrudnienie w razie późniejszego korzystania ze świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Wyjątkowe znaczenie w omawianych sprawach mają przepisy o zabezpieczeniu powództwa. Zabezpieczenie takie może nastąpić także z urzędu; może ono polegać na zobowiązaniu pozwanego do płacenia alimentów jeszcze przed ich zasądzeniem i uprawomocnieniem się wyroku. W sprawach o alimenty nie wymaga się uprawdopodobnienia, że brak zabezpieczenia pozbawiłby wierzyciela zaspokojenia roszczenia (art. 753 § 1 k.p.c.).

Także w toku trwania procesu rozwodowego sąd z urzędu powinien wydać postanowienie o obowiązku przyczynienia się przez małżonków do zaspokojenia potrzeb rodziny na czas trwania procesu (art. 443 § 1 i 3 k.p.c.).

Orzeczeniu zasądzającemu alimenty sąd nadaje z urzędu rygor natychmiastowej wykonalności (art. 333 § 1 k.p.c.) i doręcza wierzycielowi tytuł wykonawczy (art. 1082 k.p.c.); na żądanie sądu pierwszej instancji, który sprawę rozpatrywał, organ egzekucyjny z urzędu wszczyna egzekucję jeszcze w toku trwania procesu (art. 1085 k.p.c.).(...)

Skomentuj ten artykuł na forum