Wiadomości

Ogłoszenie wyroku przez sędziego który nie brał udziału w jego wydaniu

Opublikowany: wrz 6, 08:13

Czy skutkiem uchybienia procesowego polegającego na ogłoszeniu wyroku przez sędziego, który nie orzekał w sprawie, jest nieważność postępowania czy też skutkiem takiego uchybienia jest jedynie możliwość powoływania się na nie w zarzutach apelacyjnych, w sytuacji gdy mogło mieć wpływ na wynik sprawy ?”

W razie ogłoszenia wyroku przez sędziego, który nie brał udziału w jego wydaniu zachodzi nieważność postępowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.).

Przedstawione przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 § 1 k.p.c. zagadnienie prawne powstało w sprawie, w której Sąd pierwszej instancji orzekając w składzie jednego sędziego odroczył ogłoszenie wyroku. Wyrok został sporządzony przez spisanie jego sentencji i podpisanie przez sędziego, przed którym odbyła się – jak stanowi art. 323 k.p.c. – „rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku”. Z powodu choroby tego sędziego wyrok ogłoszony został przez innego sędziego (przewodniczącego wydziału).

Sąd Apelacyjny rozpoznając sprawę na skutek wniesionej apelacji powziął poważne wątpliwości wiążące się z interpretacją art. 326 § 2 i 3 k.p.c. w zw. z art. 379 k.p.c. Stwierdził, że ogłoszenie wyroku przez innego sędziego, niż ten który brał udział w rozpoznaniu sprawy i sporządzeniu sentencji wyroku, stanowi niewątpliwie uchybienie procesowe, wątpliwości budzą natomiast skutki tego uchybienia. Sąd Apelacyjny wskazał, że opisaną sytuację procesową można kwalifikować jako brak ogłoszenia wyroku, co oznacza nieistnienie wyroku ze skutkiem wyłączającym możliwość jego zaskarżenia. Skłaniał się do uznania, że ogłoszenie wyroku przez sędziego, który nie brał udziału w sporządzeniu jego sentencji oznacza nieważność postępowania ze względu na to, że skład sądu był sprzeczny z przepisami prawa (art. 379 pkt 4 k.p.c.). Sąd Apelacyjny podniósł, że skoro wśród przyczyn nieważności postępowania przewidzianych w art. 379 k.p.c. nie zostały wymienione nawet najbardziej drastyczne wadliwości formalne orzeczenia sądowego, to jednak odrzucić należy koncepcję nieważności postępowania spowodowanej „nieważnością wyroku”, który – zważywszy na jaskrawe naruszenie przepisów prawa procesowego – podlega jednak uchyleniu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W doktrynie i judykaturze wiele miejsca poświęcono kwestii wyroków nieistniejących, a więc dotkniętych tak poważnymi wadami, które dyskwalifikują je jako orzeczenia istniejące pod względem faktycznym lub prawnym. Wady te polegają m.in. na ogłoszeniu wyroku, którego sentencja nie została sporządzona, sentencja wyroku nie została podpisana, sporządzony wyrok nie został ogłoszony (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia z dnia 26 września 2000 r., III CZP 29/00, OSNC 2001, nr 2, poz. 25; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2005 r., I CK 298/05, OSNC 2006 r., nr 9, poz. 152).

Przedstawione zagadnienie prawne wyłoniło się na tle wyroku istniejącego, albowiem sporządzonego, którego sentencja została podpisana, a także nastąpiło ogłoszenie wyroku, tyle że tej ostatniej czynności dokonał sędzia nie biorący udziału w sporządzeniu i podpisaniu sentencji. Rozwiązanie kwestii objętej przedstawionym zagadnieniem prawnym przez odwołanie się do wypowiedzi dotyczących wyroków nieistniejących nie znajduje więc usprawiedliwienia i zapewne okazałoby się bezowocne. Skoro bowiem – jak podkreślił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu cytowanej uchwały z dnia 26 września 2000 r. – doszło do ogłoszenia wyroku i związania sądu jego treścią (art. 332 § 1 k.p.c.), to o formalnym nieistnieniu wyroku nie może być mowy. Odpowiedzi poszukiwać więc należy w przepisach poświeconych wydaniu i ogłoszeniu wyroku. Przepisy te zawarte są w art. 323 – 324 oraz 326 k.p.c.
Zgodnie z art. 323 k.p.c. wyrok może być wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku. Przepis ten pozostaje w ścisłym związku z obowiązującą w postępowaniu cywilnym zasadą bezpośredniości, której istota polega na tym, że sąd rozstrzygający sprawę zapoznaje się bezpośrednio z żądaniami i twierdzeniami stron (uczestników postępowania) oraz przeprowadzonymi w toku postępowania dowodami. Uregulowanie przyjęte w art. 323 k.p.c. – zważywszy na brak w postępowaniu cywilnym instytucji ciągłości rozprawy a także możliwość jej prowadzenia niekoniecznie przed tym samym składem sądu – wyznacza minimalny zakres i nieprzekraczalne granice realizacji zasady bezpośredniości. Inny przepis poświęcony wydaniu wyroku stanowi, że sąd wydaje wyrok po niejawnej naradzie sędziów. Narada obejmuje dyskusję, głosowanie nad mającym zapaść orzeczeniem i zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia oraz spisanie sentencji wyroku (art. 324 § 1 k.p.c.). Z punktu widzenia rozważanej kwestii oraz przepisu art. 326 § 3 k.p.c. poświęconego sposobowi ogłoszenia wyroku, podkreślenia wymaga, że naradą nad wyrokiem objęte są – co expressis verbis wynika z art. 324 § 1 k.p.c. – „zasadnicze powody rozstrzygnięcia”. Zasadnicze powody rozstrzygnięcia są więc zarówno częścią narady nad wyrokiem, jak i częścią ogłoszenia wyroku. Związek treściowy wszystkich trzech przepisów powoduje konieczność postawienia pytania, jakie czynności składają się na „wydanie wyroku”.

Wydanie wyroku nie jest prostą czynnością procesową, lecz aktem złożonym pod względem prawnym i psychologicznym, obejmującym naradę, podczas której sędziowie, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku (verba legis), ujawniają swoje poglądy na przedmiot sprawy, głosowanie, a także sporządzenie sentencji i jej podpisanie. Te wymienione czynności składają się na wydanie wyroku sensu stricte. Ogłoszenie wyroku wprawdzie nie jest czynnością składającą się na wydanie wyroku w ścisłym tego słowa znaczeniu, ale skoro – jak trafnie podkreśla się w literaturze prawniczej oraz orzecznictwie – wyrok podlegający ogłoszeniu, a nieogłoszony, jest wyrokiem nieistniejącym w znaczeniu prawnoprocesowym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2005 r., I CK 298/05, niepublikowane), to przez wydanie wyroku sensu largo rozumieć należy także jego ogłoszenie. Ścisły związek ogłoszenia wyroku z naradą nad wyrokiem, będącą elementem „wydania wyroku” wynika z faktu, że zakresem obu tych czynności objęte są „zasadnicze powody rozstrzygnięcia”. W ustnych motywach, które przedstawia przewodniczący lub sędzia sprawozdawca (art. 326 § 3 k.p.c.) z reguły eksponowane są te zagadnienia, które były najbardziej sporne i te, które przesądziły o rozstrzygnięciu sprawy, a więc odzwierciedlające wynik narady nad wyrokiem. Przy takim rozumieniu aktu procesowego, jakim jest wydanie wyroku, wszystkie czynności wchodzące w zakres tego pojęcia (sensu largo) powinny być dokonane przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku, z możliwością odstępstwa od tej reguły tylko w wypadkach określonych w ustawie. Takim wyjątkiem jest ogłoszenie „odroczonego” wyroku przez samego przewodniczącego, bez udziału pozostałych członków składu sądu orzekającego (art. 326 § 2 zd. 3 k.p.c.).

Przedstawione argumenty uzasadniają stwierdzenie, że w razie ogłoszenia wyroku przez sędziego, który nie orzekał na rozprawie poprzedzającej bezpośrednio wydanie wyroku, zachodzi nieważność postępowania z tego względu, że skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa (art. 379 pkt 4 k.p.c.). Stanowisko takie wyrażone zostało także w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 1977 r. (IV CR 219/77 – niepubl.), który uznał, że ogłoszenie wyroku przez sędziego, bez którego udziału została przeprowadzona rozprawa stanowi naruszenie art.323 k.p.c., co z kolei skutkuje nieważność postępowania.

Źródło: www.sn.gov.pl

Skomentuj ten artykuł na forum