Wiadomości

Nietrzeźwy rowerzysta moze stracić prawo jazdy

Opublikowany: wrz 3, 05:27

”Czy w razie skazania za przestępstwo z art. 178a § 2 k.k. sąd może wymierzyć sprawcy – obok obligatoryjnego środka karnego z art. 42 § 2 k.k. w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych albo pojazdów mechanicznych określonego rodzaju – nadto na podstawie art. 42 § 1 k.k. środek karny w postaci zakazu prowadzenia innych pojazdów?”

Sąd Rejonowy w G., wyrokiem z 5 stycznia 2007 r., uznał Jana K. za winnego prowadzenia w dniu 29 października 2006 r. na drodze publicznej w stanie nietrzeźwości roweru, to jest przestępstwa określonego w art. 178a § 2 k.k., wymierzył mu za to karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby 3 lat, orzekł wobec oskarżonego na podstawie art. 42 § 2 k.k. zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 4 lat, a na podstawie art. 42 § 1 k.k. zakaz prowadzenia rowerów na okres 4 lat, oraz na mocy art. 50 k.k. zarządził podanie wyroku do publicznej wiadomości w określony sposób.

We wniesionej na niekorzyść oskarżonego apelacji prokurator, podnosząc zarzut przewidziany w art. 438 pkt 4 k.p.k., zażądał zmiany zaskarżonego wyroku przez orzeczenie wobec Jana K. grzywny w ilości 90 stawek dziennych (każda w wysokości 10 zł) i „środka karnego w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych i niemechanicznych na okres 7 lat” oraz utrzymania go w mocy w pozostałej części.

Rozpoznając ów środek odwoławczy, Sąd Okręgowy w N. uznał, że w sprawie wyłoniła się wskazana wyżej kwestia prawna wymagająca zasadniczej wykładni ustawy, i wystąpił do Sądu Najwyższego w trybie art. 441 § 1 k.p.k. o jej rozstrzygnięcie.
Prokurator Prokuratury Krajowej złożył wniosek o odmowę udzielenia odpowiedzi na pytanie prawne postawione przez sąd odwoławczy, zwracając uwagę, że jest ono następstwem błędnego rozumienia wzajemnego stosunku przepisów art. 42 § 1 i 2 k.k., które pozwalają na orzekanie obu środków karnych – fakultatywnego i obligatoryjnego – kumulatywnie. Zdaniem oskarżyciela publicznego, ani w praktyce sądowej, ani w interpretacji tych przepisów nie występują rozbieżności.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Stanowisko prokuratora Prokuratury Krajowej jest w pełni zasadne. Istotnie jest tak, że treść art. 42 § 1 i 2 k.k. w tej płaszczyźnie, w jakiej zredagowane zostało pytanie prawne, jest jasna i nie nastręcza trudności interpretacyjnych, a zatem nie zachodziła konieczność dokonywania przez najwyższą instancję sądową zasadniczej wykładni w rozumieniu art. 441 § 1 k.p.k.
Teza sądu odwoławczego, że art. 42 § 1 k.k., przewidujący fakultatywny zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju, adresowany jest wyłącznie do tych uczestników ruchu drogowego, którzy w czasie popełnienia przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji byli trzeźwi, nie wytrzymuje krytyki. Nie jest też tak, że obligatoryjny zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych albo pojazdów mechanicznych określonego rodzaju, o którym mowa w art. 42 § 2 k.k., niejako wyprzedza, a w konsekwencji także wyklucza możliwość stosowania środka karnego przewidzianego w art. 42 § 1 k.k. wobec sprawcy przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, który w chwili czynu był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, lub zbiegł z miejsca zdarzenia określonego w art. 173, 174 lub 177 k.k.

Wychodząc z zasady pierwszeństwa wykładni językowej, wypływającej z konstytucyjnej zasady państwa prawnego, według której obywatele mają prawo polegać na tym, co prawodawca z tekście prawnym powiedział, a nie na tym, co zamierzał powiedzieć lub co powiedziałby, gdyby znał nowe okoliczności, należy dobitnie stwierdzić, że znaczenie przepisów art. 42 § 1 i 2 k.k., oczywiście w aspekcie objętym pytaniem prawnym, nie budzi wątpliwości. Ma tu zastosowanie zasada, w myśl której przepis jasny nie wymaga wykładni o charakterze zasadniczym. Zasadę tę rozumie się zwykle w ten sposób, iż w wypadku, gdy zastosowanie reguł wykładni językowej doprowadziło do wyjaśnienia wątpliwości interpretacyjnych, to nie ma potrzeby stosowania dyrektyw wykładni pozajęzykowej – systemowej lub funkcjonalnej (zob. A. Redelbach, S. Wronkowska, Z. Ziembiński: Zarys teorii państwa i prawa, Warszawa 1992, s. 205).

Respektując znaczenie literalne poszczególnych zwrotów użytych w art. 42 § 1 k.k., za oczywistą należy uznać możliwość orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów określonego rodzaju, a więc mechanicznych lub innych, w każdym wypadku skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, czyli również za występek prowadzenia w stanie nietrzeźwości lub odurzenia na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania innego pojazdu niż mechaniczny (art. 178a § 2 k.k.). Nie ma też żadnej przeszkody prawnej, aby tenże środek karny stosować obok zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych albo pojazdów mechanicznych określonego rodzaju orzeczonego na podstawie art. 42 § 2 k.k.

W kolizji z zasadą racjonalności ustawodawcy i z zakazem wykładni per non est („nie wolno jest interpretować przepisów prawnych tak, by pewne ich fragmenty okazały się zbędne”) pozostawałaby sugerowana przez sąd odwoławczy teza o możliwości stosowania przewidzianego w art. 42 § 1 k.k. środka karnego jedynie wobec trzeźwych sprawców wypadków komunikacyjnych, jako że oznaczałaby ona wręcz konieczność przyjęcia, iż szerokie ujęcie podmiotowe komentowanego przepisu niewiele znaczy i w gruncie rzeczy nakreślone zostało w taki, a nie inny sposób bez celu.

Warto też odnotować, że definiując w art. 42 § 1 k.k. krąg osób, wobec których można stosować środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów określonego rodzaju, ustawodawca nie wprowadził dodatkowych elementów. Gdyby chciał ów krąg zawęzić (np. do osób nie pozostających w stanie nietrzeźwości lub odurzenia), wyraźnie musiałby to stwierdzić. Skoro tego nie uczynił, to w myśl reguły lege non distinguente, nec nostrum est distinguere („tam gdzie rozróżnień nie wprowadza sam prawodawca, tam nie jest wolno ich wprowadzać interpretatorowi”) uznać należy, że brak jest podstaw do takiego rozumienia treści tego przepisu, by chodziło w nim tylko o sprawców trzeźwych i nie pozostających pod wpływem środka odurzającego.

Nie jest prawdą, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego pojawiły się poglądy o niedopuszczalności orzekania wobec sprawców występków określonych w art. 178a § 2 k.k. obok obligatoryjnego środka karnego z art. 42 § 2 k.k. również fakultatywnego zakazu prowadzenia pojazdów z art. 42 § 1 k.k. We wskazanych przez sąd odwoławczy judykatach oraz innych mowa jest o tym – co zresztą nie budzi kontrowersji – że w razie skazania za przestępstwo określone w art. 178a § 2 k.k. sąd obowiązany jest orzec wobec sprawcy – na podstawie art. 42 § 2 k.k. – zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych lub pojazdów mechanicznych określonego rodzaju (zob. post. SN z 11 października 2001 r., I KZP 24/01, OSP 2002, z. 7 – 8, poz. 110; post. SN z 21 listopada 2001 r., I KZP 27/01, OSNKW 2002, z. 1 – 2, poz. 5; post. SN z 29 stycznia 2002 r., I KZP 32/01, Prok. i Pr. 2002/4/2; wyr. SN z 8 kwietnia 2003 r., V KK 32/03, OSNwSK 2003/1/748; wyr. SN z 5 czerwca 2003 r., V KK 44/03, LEX nr 78839; wyr. SN z 6 lipca 2006 r., IV KK 146/06, LEX nr 188355). Wprawdzie zwraca się uwagę w piśmiennictwie prawniczym, że orzekanie w stosunku do sprawców czynów z art. 178a § 2 k.k. zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych nie ma racjonalnych podstaw i mija się z funkcją, jaką powinien pełnić zakaz prowadzenia pojazdów w prawie karnym (zob. J. Lachowski: Glosa do postanowienia SN z 11 października 2001 r., I KZP 24/01, Pal. 2002, nr 9 – 10, s. 228 – 229), ale też, nie negując obligatoryjnego charakteru przepisu art. 42 § 2 k.k., postuluje się w takich wypadkach kumulowanie podstawy obligatoryjnego (art. 42 § 2 k.k.) i fakultatywnego (art. 42 § 1 k.k.) orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów (zob. R. A. Stefański: Zakres przedmiotowy zakazu prowadzenia pojazdów, Prok. i Pr. 1999, nr 11 – 12, s. 144). W nowszych publikacjach, które ukazały się po podjęciu przez Sąd Najwyższy uchwały w dniu 26 sierpnia 2002 r., I KZP 20/02 (OSNKW 2002, z. 11 – 12, poz. 92), w uzasadnieniu której wskazano, że orzeczenie wobec sprawcy przestępstwa z art. 178a § 2 k.k. zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych oraz pojazdów rowerowych było prawidłowe, prezentowano stanowisko, że kumulacja podstaw orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów z art. 42 § 1 k.k. i art. 42 § 2 k.k. nie powinna budzić zastrzeżeń i jest w niektórych sytuacjach wskazana (zob. Z. Sienkiewicz: Glosa do uchwały SN z 26 sierpnia 2002 r., I KZP 20/02, Przegląd Sądowy 2003, Nr 10, s. 145; W. Marcinkowski: Wybrane orzeczenia Izby Wojskowej SN wydane w 2005 r. wskutek rozpoznania kasacji, WPP 2006, z. 1, s. 78; K. Łucarz: Zakres przedmiotowy zakazu prowadzenia pojazdów, WPP 2006, z. 2, s. 26; R. A. Stefański: Glosa do wyroku SN z 6 lipca 2006 r., IV KK 146/06, OSP 2007, z. 2, s. 113).

Nie sposób możliwość orzeczenia wobec sprawcy występku z art. 178a § 2 k.k. zakazu prowadzenia pojazdów określonego rodzaju z art. 42 § 1 k.k. (obok zakazu przewidzianego w art. 42 § 2 k.k.) postrzegać w płaszczyźnie rażącej niesprawiedliwości lub też irracjonalności. Warto zaakcentować w tym miejscu dwie kwestie. Po pierwsze – jeśli ratio legis art. 42 § 1 k.k. polega na pozbawieniu sprawcy uprawnień do kierowania pojazdem, którym stworzył zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu, to ze wszech miar pożądane jest orzekanie wobec sprawcy przestępstwa z art. 178a § 2 k.k. zakazu prowadzenia danego pojazdu niemechanicznego. Po drugie – w wypadku właściwego ustalenia przez sąd stopnia zagrożenia sprawcy dla ruchu i odpowiedniego doboru środka karnego z art. 42 § 2 k.k. nie może być mowy – nawet w razie sięgnięcia po fakultatywny środek z art. 42 § 1 k.k. – o nadmiernie surowej reakcji karnej. Roztropne wykorzystanie oddanych do dyspozycji sądu instytucji jest w stanie zapobiec zjawisku represjonowania sprawców przestępstw z art. 178a § 2 k.k. ponad rozsądną miarę, a więc w sposób rażąco niewspółmierny.

Poza zasięgiem dociekań Sądu Najwyższego pozostawał problem sprowadzający się do pytania, czy w razie skorzystania w sprawie o czyn z art. 178a § 2 k.k. z rozwiązań przewidzianych w art. 42 § 1 i 2 k.k. mamy do czynienia z jednym środkiem karnym o dwoistym charakterze (zob. W. Marcinkowski: Glosa do uchwały SN z 26 września 2002 r., I KZP 20/02, Prokurator 2003, z 1, s. 97), czy też z dwoma środkami karnymi. Nie tylko dlatego, że zagadnienia tego nie podniósł sąd odwoławczy, ale przede wszystkim z tego względu, że – zdaniem Sądu Najwyższego – dopuszczalne są w tej mierze alternatywne redakcje. Dla każdej z nich można znaleźć oparte na prawidłowej wykładni argumenty i – co ważniejsze – konsekwencje prawne obu rozwiązań są identyczne.

Podsumowując powyższe rozważania, należy stwierdzić: w razie skazania za przestępstwo z art. 178a § 2 k.k. sąd może orzec wobec sprawcy – obok obligatoryjnego środka karnego z art. 42 § 2 k.k. – również zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju, o którym mowa w art. 42 § 1 k.k.

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2007 r. (sygn. akt I KZP 23/07).

Źródło: www.sn.pl

Skomentuj ten artykuł na forum

Szukaj w serwisie

Wzory pozwów, wniosków, umów i innych pism

Wiadomości i porady prawne

Konkordat między Rzeczpospolita Polską a Stolicą Apostolską

Rzeczpospolita Polska i Stolica Apostolska potwierdzają, że Państwo i Kościół katolicki są — każde w swej dziedzinie — niezależne i autonomiczne oraz zobowiązują się do pełnego poszanowania tej zasady we wzajemnych stosunkach i we współdziałaniu dla rozwoju człowieka i dobra wspólnego.

Czytaj dalej


Więcej

Porada prawna - Prenumerata RSS

Zaprenumeruj aktualności i porady

Archiwum wiadomości