Wiadomości

Krajowa Rada Sądownictwa

Opublikowany: lis 6, 11:58

W systemie ustrojowym Państwa przed 1989 rokiem brakowało instytucji i mechanizmów prawnych, które gwarantowałyby realizację deklarowanej w Konstytucji z 1952 roku zasady niezawisłości sędziowskiej. Konstytucja i ustawy ukierunkowały działalność sądów na ochronę ówczesnego ustroju Państwa. Osiągnięciu niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów nie sprzyjały uregulowania konstytucyjne przewidujące, że sędziowie są powoływani i odwoływani przez Radę Państwa na wniosek Ministra Sprawiedliwości. To od tych instytucji zależały: dobór sędziów i kształtowanie całej polityki kadrowej w sądownictwie.

Przemiany ustrojowe, do których doszło w 1989 roku, zrodziły zupełnie nową koncepcję rozumienia roli i pozycji wymiaru sprawiedliwości w demokratycznym państwie prawa. Niezawisłość sędziowska stała się niezbędna do legitymizacji sądownictwa będącego gwarantem praw i wolności obywatelskich.

Niezależność sądownictwa wykracza poza sferę polityczną. Wpływa bowiem na stabilność państwa, jego gospodarkę a także realizuje inne ważne cele społeczne. Niezależność sądów i niezawisłość sędziów nie jest więc celem samym w sobie. Służy ona osiągnięciu ważnych celów społeczeństwa opartego na zasadach sprawiedliwości. Argumenty te legły u podstaw powołania w Polsce nowego organu, jakim jest Krajowa Rada Sądownictwa.

Projekt utworzenia Krajowej Rady Sądownictwa powstał w wyniku porozumienia politycznego zawartego podczas obrad „okrągłego stołu” i zakładał powstanie organu konstytucyjnego, składającego się z przedstawicieli wszystkich trzech władz – ustawodawczej, wykonawczej oraz sądowniczej. Koncepcja Rady wzorowana była na doświadczeniach państw Europy Zachodniej.

W ustawie z dnia 7 kwietnia 1989 roku o zmianie Konstytucji przyjęto w art. 60, iż powoływanie sędziów jest prerogatywą Prezydenta, działającego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

Uchwalona w dniu 20 grudnia 1989 roku ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa stwierdzała, że Rada strzeże niezawisłości sędziów i niezależności sądów. Obecny ustrój, zakres działania i tryb pracy Rady określa ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa. Do najistotniejszych uprawnień Rady należy:

• podejmowanie uchwał w sprawach wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej aktów normatywnych w zakresie dotyczącym niezależności sądów i niezawisłości sędziów,
• rozpatrywanie i ocena kandydatur do pełnienia urzędu sędziowskiego oraz przedstawianie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wniosków o powołanie sędziów w Sądzie Najwyższym, Naczelnym Sądzie Administracyjnym, sądach powszechnych, wojewódzkich sądach administracyjnych i sądach wojskowych,
• występowanie do Rzecznika Dyscyplinarnego z żądaniami wszczynania postępowań dyscyplinarnych w stosunku do sędziów oraz odwoływanie się od wyroków sądów dyscyplinarnych pierwszej instancji,
• rozpatrywanie wniosków o przeniesienie sędziów w stan spoczynku, wyrażanie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziów, którzy ukończyli 65 rok życia,
• rozpatrywanie wystąpień sędziów w stanie spoczynku o powrót na stanowisko sędziowskie,
• wybór Rzecznika Dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych,
• wyrażanie opinii w sprawie powołania i odwołania prezesów i wiceprezesów sądów powszechnych i sądów wojskowych,

• przeprowadzenie wizytacji sądu lub lustracji pracy sędziego, którego indywidualna sprawa podlega rozpatrzeniu przez Radę.

Krajowa Rada Sądownictwa jest organem kolegialnym. Pierwszy skład Krajowej Rady Sądownictwa ukonstytuował się na posiedzeniu, które odbyło się w dniu 23 lutego 1990 roku. Przewodniczącym Krajowej Rady Sądownictwa został sędzia ówczesnego Sądu Wojewódzkiego w Łodzi Stanisław Zimoch.

Krajowa Rada Sądownictwa składa się z 25 członków. W skład Rady wchodzą: Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, osoba powołana przez Prezydenta RP, Minister Sprawiedliwości, czterech posłów, dwóch senatorów, dziesięciu sędziów będących przedstawicielami sądów powszechnych, dwóch sędziów Sądu Najwyższego, dwóch sędziów sądów administracyjnych i sędzia sądu wojskowego. Tak jak w większości innych krajów europejskich, skład polskiej Krajowej Rady Sądownictwa jest mieszany, przy czym sędziowie stanowią większość. Taki skład Rady daje możliwość bezpośredniej odpowiedzialności politycznych struktur państwa za funkcjonowanie sądownictwa a jednocześnie zapewnia odpowiedni zakres niezależności.

Znaczny był współudział Krajowej Rady Sądownictwa w tworzeniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Członkowie Rady aktywnie uczestniczyli w pracach komisji sejmowych, prezentując w trakcie obrad stanowisko sędziów. Za niepowodzenie trzeba jednak uznać brak akceptacji ustawodawcy dla projektu odrębności budżetowej sądownictwa, prezentowanego przez przedstawicieli Rady w trakcie debaty konstytucyjnej. Niemniej jednak, Rada podejmuje energiczne działania zmierzające do osiągnięcia tej samodzielności.

W Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku zapisy dotyczące Krajowej Rady Sądownictwa zostały znacznie rozbudowane, określony został skład Rady, sposób wybierania jej przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących oraz kadencja wybranych członków Rady.

Wzmocnienie ustrojowej pozycji Krajowej Rady Sądownictwa w Konstytucji RP z 1997 roku spowodowało, że Rada coraz częściej zwracała uwagę na zagadnienia dotyczące niezawisłości sędziowskiej, dbając zarazem o odbudowę społecznego zaufania do wymiaru sprawiedliwości. Krajowa Rada Sądownictwa, w licznych wystąpieniach, domagała się poszanowania autorytetu władzy sądowniczej i podejmowała inicjatywy wzmacniające tę władzę. Dbała także o zapewnienie sędziom godnych wynagrodzeń, stosownych do ich odpowiedzialności i wkładu pracy, a także o zwiększanie nakładów budżetowych na polski wymiar sprawiedliwości.

Należy podkreślić wkład Krajowej Rady Sądownictwa w postępowaniach przed Trybunałem Konstytucyjnym, zarówno w charakterze wnioskodawcy, uczestnika, jak i opiniodawcy.

Krajowa Rada Sądownictwa we wrześniu 1999 roku zorganizowała Konferencję Sędziów Polskich, która odbyła się w Warszawie z udziałem przedstawicieli najwyższych organów państwa oraz przedstawicieli partii politycznych. Mimo wielu deklaracji zmian, ze strony wszystkich czynników politycznych, na rzecz poprawy funkcjonowania sądownictwa, Konferencja pokazała, że władza sądownicza w praktyce jest często niedoceniana.

Dążąc do wzmocnienia pozycji Krajowej Rady Sądownictwa w ramach trójpodziału władzy, 27 lipca 2001 roku Sejm RP uchwalił nową ustawę o Krajowej Radzie Sądownictwa rozszerzając zakres jej kompetencji m.in. o współdecydowanie o budżecie wymiaru sprawiedliwości, jak również o obowiązek opracowania zbioru zasad etyki zawodowej sędziów.

Na podstawie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych z 27 lipca 2001 roku, Krajowa Rada Sądownictwa składa Ministrowi Sprawiedliwości wniosek o opracowanie projektu planu dochodów i wydatków sądów powszechnych. Korzystanie z tego uprawnienia owocuje systematycznym wzrostem nakładów na sądownictwo powszechne.

W dniu 19 lutego 2003 roku Krajowa Rada Sądownictwa uchwaliła zbiór zasad etyki zawodowej sędziów, będąc ustawowo zobowiązana do czuwania nad jego przestrzeganiem.

Od początku swojej działalności Krajowa Rada Sądownictwa utrzymywała liczne kontakty z przedstawicielami Rad Sądownictwa państw Europy zachodniej i państw, które zmierzały do integracji z Unią Europejską. Rada uczestniczyła w Pierwszej Konferencji Sędziów w listopadzie 2003 roku w Strasburgu, zorganizowanej przez Radę Europy, dotyczącej roli sędziego we wczesnym rozstrzyganiu sporów.

20 maja 2004 roku Przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa podpisał Kartę Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa państw Unii Europejskiej i krajów stowarzyszonych.

Poza samym przystąpieniem do Sieci, Krajowa Rada Sądownictwa objęła zaszczytną funkcję Członka Komitetu Zarządzającego Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa (ENCJ). Dało to Radzie, jako jednej z ośmiu Rad wchodzących w skład Komitetu możliwość wpływania na podejmowanie wszelkich niezbędnych decyzji pozwalających funkcjonować ENCJ w czasie pomiędzy posiedzeniami Zgromadzenia Ogólnego Sieci.

Reprezentanci Rady uczestniczyli w 2004 roku w licznych konferencjach i seminariach. Z inicjatywy Prezesa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości odbyła się w Luksemburgu w dniach 10-14 października 2004 roku konferencja zatytułowana: “Sędzia Krajowy jako sędzia prawa wspólnotowego”. W spotkaniu tym wzięło udział sześciu członków Rady. Konferencja w Luksemburgu umożliwiła pełną i owocną wymianę doświadczeń między sędziami pochodzącymi z nowych Państw Członkowskich a członkami Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji.
W czerwcu 2004 roku Krajowa Rada Sądownictwa gościła delegację Krajowej Rady Sądownictwa Republiki Węgierskiej z jej Przewodniczącym a zarazem Prezesem Sądu Najwyższego Panem dr Zlotánem Lomnici zaś w październiku – przedstawicieli Naczelnej Rady Władzy Sądowniczej Królestwa Hiszpanii z Przewodniczącym Panem Francisco Jose Hernando Santiego.

Utrzymywane przez Radę kontakty międzynarodowe, czy też udział w pracach Komitetu Zarządzającego ENCJ służą wymianie poglądów i doświadczeń. Wzbogacają i poszerzają wiedzę sędziów, przybliżając rozwiązania prawne innych państw unijnych.

W 2004 roku Krajowa Rada Sądownictwa obradowała 33 dni na 12 posiedzeniach. Podjęła 102 uchwały w sprawach osobowych i problemowych. Jednymi z najważniejszych były uchwały wyrażające zaniepokojenie Rady nasilającymi się już od dłuższego czasu nierzetelnymi artykułami prasowymi dotyczącymi funkcjonowania sądów i pracy sędziów.

Krajowa Rada Sądownictwa podkreśla wielokrotnie, że sądownictwo nie boi się krytyki, która wynika z dobrze pojętego interesu społecznego. Liczne, nieodpowiedzialne artykuły prasowe oraz komentarze i oceny nie miały nic wspólnego z konstruktywną krytyką i pozytywnym oddziaływaniem na społeczeństwo.

W dniu 16 września 2004 roku odbyło się spotkanie Krajowej Rady Sądownictwa i Zarządu Izby Wydawców Prasy. Celem spotkania było określenie płaszczyzny współpracy dla realizacji oczekiwań społecznych stojących przed wymiarem sprawiedliwości i prasą. W specjalnym komunikacie obie strony dostrzegły konieczność wypracowania właściwych standardów wzajemnych relacji, które służyć mogą wykonywaniu funkcji publicznych przez oba środowiska.

Krajowa Rada Sądownictwa dwukrotnie występowała do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o podjęcie działań zmierzających do zapewnienia sędziom godnego wynagrodzenia. Impulsem do poprawy statusu finansowego kadry sędziowskiej był kolejny rok braku podwyżki wynagrodzeń, przy utrzymującej się dysproporcji zarobków sędziów w porównaniu do zarobków przedstawicieli innych zawodów prawniczych. Z podobnym apelem Rada wystąpiła do Premiera Rządu.

Należy nadmienić, iż w 2004 roku Krajowa Rada Sądownictwa podjęła uchwały co do 505 osób z wnioskiem do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego.

Rok 2005 był kolejnym rokiem wytężonej pracy Rady w zakresie opiniowania projektów ustaw i innych aktów normatywnych. Rada wydała kilka bardzo istotnych stanowisk, dotyczących nielicznych, nagannych zachowań sędziów, czy też – co staje się powoli regułą – relacji pomiędzy sądami a mediami. Dotyczyły one niewybrednych ataków na sędziów i sądy w artykułach prasy “Fakt” i “Super Ekspress”.

Także w tym roku, Rada znacznie poszerzyła kontakty z przedstawicielami władzy sądowniczej innych państw oraz organizacjami działającymi na polu międzynarodowym. Niezależnie od spotkań bilateralnych (Węgry, Chorwacja, Ukraina, Słowacja, Kazachstan) członkowie Rady brali udział w wielu konferencjach i seminariach, które miały miejsce zarówno w kraju jak i za granicą.

W dniach 25-26 kwietnia 2005 roku w Krakowie odbyła się Druga Europejska Konferencja Sędziów, poświęcona relacjom miedzy wymiarem sprawiedliwości a mediami. Celem Konferencji była próba wzmocnienia zasad państwa prawa i poprawa ochrony praw człowieka poprzez zwiększenie świadomości prawnej w społeczeństwie. Przedstawiciele Krajowej Rady Sądownictwa uczestniczyli w trzeciej corocznej Europejskiej Konferencji Rad Sądownictwa zorganizowanej w dniach 2 – 3 czerwca 2005 roku w Barcelonie. W ramach uczestnictwa w ENCJ, reprezentanci Krajowej Rady Sądownictwa brali udział w wielu spotkaniach zagranicznych, które miały miejsce w Dublinie, Londynie, Barcelonie oraz dwukrotnie w Rzymie.

W dniu 23 lutego 2005 roku Krajowa Rada Sądownictwa obchodziła 15 – lecie swojej działalności. Z tej okazji w gmachu Sądu Najwyższego w Warszawie odbyła się uroczystość z udziałem byłych członków Krajowej Rady Sądownictwa oraz wielu zaproszonych gości (między innymi Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Aleksandra Kwaśniewskiego). Byli przewodniczący Rady przypominali problemy sądownictwa, które towarzyszyły Radzie w czasie ich kadencji. Cała uroczystość zakończyła się wręczeniem pamiątkowych medali Krajowej Rady Sądownictwa prof. Adamowi Strzemboszowi oraz wielu byłym członkom Rady.

W 2005 roku Rada przedstawiła Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej z wnioskiem o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego uchwały obejmujące 523 osoby.

Kolejny rok działalności Rady należy ocenić w kontekście obrony niezawisłości i niezależności sądów. Proponowane zmiany do ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych zagrażały nie tylko konstytucyjnym wartościom (niezawisłości i niezależności), ale i ograniczały samorządność sędziowską. Dlatego też, Krajowa Rada Sądownictwa wzięła aktywny udział w wysłuchaniu publicznym, które odbyło się w Sejmie w 2006 roku na temat zmian w ustawie o Krajowej Radzie Sądownictwa. Przedstawiciele wielu sądów, Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” czy Naczelna Rada Adwokacka dostrzegli wspólne zagrożenie i byli zgodni, że większość proponowanych zmian jest zbędna a ich znaczna część jest sprzeczna z Konstytucją.

Należy nadmienić, że w 2006 roku uległ zmianie skład Rady na skutek upływu kadencji niektórych członków Rady bądź zmiany osób powoływanych przez Sejm i Senat jako swoich przedstawicieli do prac w Krajowej Radzie Sądownictwa. Zmiany dotyczyły 12 osób.

W 2006 roku Krajowa Rada Sądownictwa była organizatorem i gospodarzem IV Konferencji Europejskiej Sieci Rad we Wrocławiu, w której udział brało około 100 przedstawicieli Rad Sądownictwa pochodzących z państw członkowskich Unii jak i spoza niej.

W ramach współpracy z innymi Radami, w październiku 2006 roku delegacja Krajowej Rady Sądownictwa złożyła wizytę w Bukareszcie na zaproszenie Rumuńskiej Najwyższej Rady Sądownictwa oraz w Podgoricy, na zaproszenie Czarnogórskiej Rady Sądownictwa. W grudniu 2006 roku Rada gościła w Warszawie delegację Rady Sądownictwa Litwy.

Z danych statystycznych za 2006 rok wynika, że Rada obradowała 38 dni (w tym 3 dni na posiedzeniu wyjazdowym w Baranowie Sandomierskim). Na 15 posiedzeniach podjęto 119 uchwał problemowych oraz wystąpiono wobec 570 osób do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o powołanie na stanowiska sędziowskie.

Nieoczekiwany sukces przyniosła batalia o uzyskanie samodzielności budżetowej Rady, albowiem Senat Rzeczypospolitej Polskiej odrzucił ustawę Sejmu o dalszym odroczeniu wprowadzenia tej samodzielności, co spowodowało że z dniem 1 stycznia 2007 roku dochody i wydatki Rady stanowią odrębną część w budżecie państwa.

Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku o Krajowej Radzie Sądownictwa, dostosowująca stan prawny do Konstytucji przewidywała wprowadzenia samodzielności budżetowej Rady od 1 stycznia 2004 r. Data ta została następnie zmieniona na 1 stycznia 2007 r. Poselski projekt, który przewidywał dalsze odroczenie wprowadzenia samodzielności budżetowej Rady do 31 grudnia 2010 roku Krajowa Rada Sądownictwa zaopiniowała negatywnie – w listopadzie 2006 roku.

Należy podkreślić, że Rada zdecydowanie reagowała na każdy zamach na konstytucyjną zasadę niezawisłości sędziowskiej. W stanowisku z 8 lutego 2006 roku w sprawie zagrożeń niezawisłości sędziów Rada ostro potępiła działania niektórych członków rządu a zwłaszcza Ministra Sprawiedliwości za ingerencję w autorytet wymiaru sprawiedliwości i naruszenie niezawisłości sędziowskiej. Nie pierwszy raz Krajowa Rada Sądownictwa podkreślała, że jej wystąpienia w obronie niezawisłości sędziów nie oznaczają, że jest przeciwna krytyce wyroków sądowych. Jest ona dopuszczalna i pożądana ale przy zachowaniu właściwych standardów, bez znieważenia i straszenia sędziów.

Źródło: www.krs.pl

Skomentuj ten artykuł na forum