Wiadomości

Kategoria zaspokojenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w toku egzekucji

Opublikowany: sie 20, 07:14

“Czy należności z tytułu składek w rozumieniu art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) podlegają zaspokojeniu w kategorii 7 art. 1025 § 1 k.p.c. jako należności do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.)?”

podjął uchwałę:

W sądowym postępowaniu egzekucyjnym należności z tytułu składek w rozumieniu art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887, ze zm.) podlegają zaspokojeniu w kolejności określonej w art. 1025 § 1 pkt 7 k.p.c.

Wątpliwości Sądu Okręgowego dotyczą kolejności zaspokajania należności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu składek przy podziale sumy uzyskanej w sądowym postępowaniu egzekucyjnym. Sąd Rejonowy zatwierdzający plan podziału (art. 1028 § 2 k.p.c.) przyjął, że należności niezabezpieczone wpisem hipoteki albo zastawu, zgłoszone na podstawie art. 954 i 1036 k.p.c., podlegające przepisom działu III. Ordynacji podatkowej powinny być zaspokojone w kolejności wymienionej w art. 1025 § 1 pkt 7 k.p.c. Według poglądu wierzyciela egzekwującego, który wniósł zażalenie, wymienione należności powinny być zaliczone do kategorii dziewiątej, a przemawia za tym treść art. 115 § 1 pkt 4 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: u.p.e.a.), wymieniającego osobno w tej samej kategorii należności, do których stosuje się przepisy działu III Ordynacji podatkowej i należności z tytułu składek.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

W sprawie przedstawionej wraz z zagadnieniem prawnym podział sumy dokonywany był w sądowym postępowaniu egzekucyjnym. Kolejność zaspokajania wierzycieli o różnym stopniu uprzywilejowania reguluje art. 1025 § 1 k.p.c. W punkcie 7 wymieniono należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.), o ile nie zostały zaspokojone w kolejności piątej, a w punkcie 9 należności wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję. Dla dalszych rozważań nieistotny jest art. 1026 k.p.c. regulujący zaspokajanie wierzytelności, w ramach poszczególnych kategorii.

Unormowanie dotyczące zaspokajania należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, zamieszczone w art. 1025 § 1 k.p.c. nie jest wyłączne, ponieważ mogą być one zaspokajane w postępowaniu egzekucyjnym sądowym lub w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Rozstrzyga to wyraźnie art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz.U. 2007 r., nr 11, poz. 74, ze zm., dalej – ustawa o systemie). Ponadto art. 24 ust. 3 ustawy o systemie ustala kolejność zaspokajania należności z tytułu składek w postępowaniu egzekucyjnym w administracji sytuując je na czwartym miejscu po kosztach egzekucyjnych, należności za pracę, należności alimentacyjnych oraz wierzytelnościach odszkodowawczych za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz kosztach ostatniej choroby i pogrzebu dłużnika.

Podział sumy uzyskanej z egzekucji prowadzonej w postępowaniu administracyjnym reguluje art. 115 § 1 u.p.e.a., według którego w kategorii 4 mieszczą się należności, do których stosuje się przepisy działu III Ordynacji podatkowej, oraz – oddzielnie wymienione, należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne (o ile nie zostały zaspokojone w trzeciej kolejności). Porównanie przepisów obowiązujących w obydwu trybach egzekucji wskazuje zatem na istnienie między nimi różnic, niewykluczających odrębne traktowanie (także przy stosowaniu art. 1025 § 1 pkt 7 k.p.c.) należności z tytułu składek oraz wszelkich innych należności, zgrupowanych w oddzielnej klasie, do której stosują się przepisy działu III Ordynacji podatkowej – wymienione w art. 1025 § 1 pkt 7 k.p.c. i w art. 115 § 1 pkt 4 u.p.e.a. Sugestię taką wzmacnia argument, że obowiązujące teksty obydwu przepisów ustalone zostały przez tę samą ustawę z dnia 6 września 2001 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1368). W wyniku nowelizacji również kodeksu postępowania cywilnego omawiany punkt 7 (art. 1025 § 1 k.p.c.) zastąpił dotychczasowy punkt trzeci obejmujący „podatki i inne należności, do których stosuje się przepisy o zobowiązaniach podatkowych”.

Przed zmianą z 2001 r. stosowanie przepisów o zobowiązaniach podatkowych do należności z tytułu składek ZUS nie budziło wątpliwości, natomiast po nowelizacji nie można uznać, że wątpliwości przedstawione przez Sąd Okręgowy są nieusprawiedliwione.

Wykładnia językowa poza stwierdzeniem tej różnicy nie daje podstaw do ustalenia normy zawartej w wymienionych przepisach, natomiast przyjęcie wniosku, że należności z tytułu składek na ubezpieczenie korzystałyby z odmiennego uprzywilejowania w zależności od trybu egzekucji budzi sprzeciw, jako pozbawione racjonalnego uzasadnienia.

Ustalenie rzeczywistej treści normy wyrażonej w art. 1025 § 1 pkt 7 k.p.c. wymaga najpierw postawienia pytania, czy art. 115 § 1 pkt 4 u.p.e.a. wyraża definicję legalną, czy też zawarte w nim sformułowanie należy tłumaczyć w ramach kontekstu językowego zmierzającego do podkreślenia jednakowego traktowania przy podziale sumy uzyskanej w egzekucji administracyjnej należności wymienionych zbiorczo (przez odesłanie do działu III Ordynacji podatkowej) i należności z tytułu składek. Istnieją argumenty przemawiające przeciw uznaniu pkt 4 za definicję legalną, ponieważ byłaby ona ułomna. Należy wskazać, że w tym samym art. 115 w paragrafie trzecim ustanowiono przywilej egzekucyjny tylko dla odsetek od należności, do których stosuje się przepisy działu III Ordynacji podatkowej, a to pozostaje w sprzeczności z art. 24 ust. 3 ustawy o systemie nie różnicującym należności głównej (z tytułu składek) i odsetek od tych należności. Gdyby § 1 pkt 4 miał charakter definicji legalnej trudno zrozumieć istnienie w ramach tego samego art. 115 przepisu odstępującego od niej w sposób tak niejednoznaczny. Przede wszystkim jednak uwzględnić należy treść art. 31 ustawy o systemie wyliczającego przepisy Ordynacji stosowane do należności z tytułu składek. Porównanie jego (art. 31) treści z przepisami znajdującymi się w dziale III Ordynacji podatkowej (do których odsyła art. 1027 § 1 pkt 7 k.p.c.) wykazuje niemal zupełną ich zbieżność; wyjątek dotyczy art. 12 ale i ten przepis ma wyraźny związek z pozostałymi, ponieważ dotyczy obliczania terminów i określa sposób ich wypełniania. Można zatem przez art. 31 ustawy o systemie przyjąć, że art. 1025 § 1 pkt 7 k.p.c. i art. 115 § 1 pkt 4 u.p.e.a. wyrażają taką samą normę prawną.

Poza tym zmiana poprzedniej regulacji kodeksowej (art. 1025 § 1 pkt 3 k.p.c.) polegająca na zastąpieniu zdania mówiącego o należnościach z tytułu podatków i innych należnościach, do których stosuje się przepisy o zobowiązaniach podatkowych ogólniejszym zdaniem odsyłającym do działu III ordynacji podatkowej również kontynuuje tę samą myśl legislacyjną.
Składki należne Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych należą do kategorii preferowanej przez państwo, gwarantujące wypłatę świadczeń z ubezpieczeń społecznych (art. 2 ust. 3 ustawy o systemie). Trudno byłoby znaleźć uzasadnienie dla zmniejszania skuteczności ich ściągania, a do tego prowadziłoby przesunięcie tych należności do dalszej kategorii w ramach art. 1025 § 1 k.p.c. Takiemu zabiegowi sprzeciwia się również kontekst systemowy. Ochrona tej kategorii należności wynika z innych przepisów regulujących zaspokajanie wierzycieli (np. art. 273 prawa upadłościowego i naprawczego, art. 11 pkt 1 ustawy z dnia 3 lutego 1993 r. o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U., poz. 82). Wykładnia odmienna od przyjętej w uchwale prowadziłaby natomiast do istotnego osłabienia funkcji egzekucji sądowej, a przyjąć wypada, że pozostawienie dwóch trybów egzekucji należności (zwłaszcza wymuszonej w razie ich zbiegu (art. 773 k.p.c.) opiera się na porównywalnej ich skuteczności.

Konkludując dotychczasowe rozważania należałoby zatem przyjąć, że formuła art. 115 § 1 pkt 4 u.p.e.a. wymieniającego odrębnie należności, do których stosuje się przepisy działu III Ordynacji podatkowej, oraz należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne może być jedynie próbą osiągnięcia jednoznaczności na tle odmiennych sposobów wiązania przepisów Ordynacji podatkowej z przepisami kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji oraz z przepisami ustawy o systemie posługującej się metodą enumeratywną.

Kierując się przytoczonymi przesłankami Sąd Najwyższy podjął uchwałę przytoczoną na wstępie.

Uchwała z dnia 28 lutego 2008 r. (sygn. akt III CZP 150/07)

Źródło: www.sn.gov.pl

Skomentuj ten artykuł na forum