Wiadomości

Fragmenty odpowiedzi Ministra Edukacji Narodowej dla Rzecznika Praw Obywatelskich, w związku z wystąpieniem w sprawie zasad przeprowadzania egzaminu maturalnego

Opublikowany: sty 17, 09:11

Fragmenty odpowiedzi Ministra Edukacji Narodowej dla dr. Janusza Kochanowskiego – Rzecznika Praw Obywatelskich, w związku z wystąpieniem z 31 grudnia 2007 r. w sprawie zasad przeprowadzania egzaminu maturalnego

1) Rozdzielenie poziomów egzaminu maturalnego

Po wejściu w życie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 września 2004 roku w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 199 poz. 2046 z późn. zm.) środowiska szkolne – głównie uczniowie i ich rodzice, a także środowiska akademickie – reprezentowane przez rektorów uczelni bądź ich przedstawicieli, domagały się rozdzielenia poziomów egzaminu maturalnego, wskazując następujące argumenty:

• środowiska szkolne: dwa egzaminy z tego samego przedmiotu w jeden dzień, tylko z krótką przerwą, zmęczenie po pierwszej części egzaminu, które rzutuje na wynik drugiej części, nieprzydatność egzaminu na poziomie podstawowym dla zdających, którzy wybrali ten egzamin na poziomie rozszerzonym (uczelni nie interesują oba wyniki; wcześniej – w uchwałach senatów – uczelnie określają, który poziom konkretnego egzaminu je interesuje; najczęściej jest to poziom rozszerzony),
• środowisko akademickie: punktowany jest wyłącznie wynik egzaminu na jednym poziomie, rok wcześniej określonym uchwałą senatu, podanym do publicznej wiadomości; najczęściej jest to poziom rozszerzony, gdyż uczelnie zainteresowane są najlepszymi kandydatami, o sprecyzowanych zainteresowaniach, motywacji do nauki, określonych uzdolnieniach i właściwym merytorycznym przygotowaniu. Z uwagi na fakt, że uczelnie chciałyby jak najwcześniej zakończyć rekrutację, zainteresowane są takimi rozwiązaniami, które skrócą czas oczekiwania na wyniki egzaminu maturalnego.

Nowe rozwiązanie, polegające na rozdzieleniu poziomów egzaminu maturalnego, przedyskutowane zostało ze środowiskiem szkolnym (za pośrednictwem kuratorów oświaty oraz okręgowych komisji egzaminacyjnych), akademickim i poddane było konsultacjom społecznym, jak każdy projekt rozporządzenia. Tekst projektu rozporządzenia z 30 kwietnia 2007 r. zamieszczony był na stronie internetowej ministerstwa.

Arkusz egzaminacyjny przygotowany dla poziomu rozszerzonego egzaminu nie jest arkuszem II, o którym mowa w rozporządzeniu z 7 września 2004 roku, a zatem sprawdzającym wiedzę i umiejętności opisane w podstawie programowej i standardach wymagań egzaminacyjnych dla poziomu rozszerzonego.

Arkusz egzaminacyjny przygotowany dla rozszerzonego poziomu egzaminu w myśl rozporządzenia z 30 kwietnia 2007 r. zawiera zadania zarówno dla dotychczasowego poziomu podstawowego jak i dla dotychczasowego poziomu rozszerzonego w takiej proporcji, aby absolwent słabiej przygotowany mógł uzyskać 30% poprawnych odpowiedzi (niezbędnych do zdania egzaminu) prezentując poziom przyswojenia wiedzy i wykształcenia umiejętności z konkretnego przedmiotu porównywalny z wiedzą i umiejętnościami tego absolwenta, który rozwiązując zadania z arkusza dla poziomu podstawowego uzyskał również 30% poprawnych odpowiedzi.

Nie ma jednak do końca obiektywnej oceny stopnia trudności zadania. Zawsze łatwe jest to, co zdający umie, trudne – czego do końca nie opanował. Zawsze zatem odczucia co do sprawiedliwości oceny wiedzy i umiejętności będą zróżnicowane.

Zaproponowane przez ministerstwo i wstępnie społecznie oczekiwane rozwiązanie w praktyce nie do końca zostało zaakceptowane. Dlatego podjęte zostały już prace nad doskonaleniem egzaminu maturalnego, także w tym zakresie. Aktualnie rozważane są różne koncepcje egzaminu zapewniającego – przede wszystkim – równość wszystkich zdających wobec wymagań egzaminacyjnych niezbędnych do uzyskania świadectwa dojrzałości. W szczególności planuje się rozstrzyganie o tym, czy matura jest zdana wyłącznie na podstawie jednakowych dla wszystkich arkuszy na poziomie podstawowym.

2) Unieważnianie egzaminów maturalnych

Ze względu na to, że wyniki egzaminu maturalnego stanowią podstawę rekrutacji kandydatów na studia, szczególnie ważne jest, aby wynik egzaminu dokładnie odzwierciedlał predyspozycje kandydata do podjęcia studiów na wybranym kierunku. Dlatego uczelnie zainteresowane są wyłącznie faktyczną oceną wiedzy i umiejętności kandydata z konkretnego przedmiotu, a nie jego umiejętnościami radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Z tego powodu niedopuszczalna jest jakakolwiek niesamodzielność absolwenta podczas zdawania egzaminów. Wobec permanentnie rozwijających się możliwości technicznych, ułatwieniach komunikacyjnych, konieczne są radykalne działania zniechęcające do korzystania zdających z niedozwolonych pomocy, a wręcz czyniący takie rozwiązania nieopłacalnymi.

Stąd określone w przepisach jednoznaczne działania zespołów nadzorujących w przypadku stwierdzenia sytuacji niedozwolonych.

Zdarza się jednak, że działania zdających przerastają wyobraźnię nadzorujących. Dopiero w toku sprawdzania prac egzaminacyjnych widać – w niektórych przypadkach – niesamodzielność autorów prac. Do unieważnienia egzaminu dochodzi w takim przypadku wyłącznie wtedy, jeśli charakter błędów jednoznacznie wskazuje na odpisywanie rozwiązań, np. ściąganie od siebie nawzajem – takie same błędy, dodatkowe znaki np. niepotrzebne strzałki lub też takie same rozwiązania poprawne, ale wykraczające w sposób istotny poza polecenia w zadaniu. W każdym przypadku prowadzone jest postępowanie wyjaśniające, zbierane są oświadczenia o przestrzeganiu przez zespół nadzorujący przepisów przeprowadzania egzaminu. Jeśli dyrektor okręgowej komisji egzaminacyjnej nie znajdzie dowodów na naruszenie przepisów – unieważnienie następuje z winy zdającego.

Decyzje takie, chociaż są to decyzje dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej, nie są podejmowane jednoosobowo i zawsze konsultowane z dyrektorem Centralnej Komisji Egzaminacyjnej.

Ten etap konsumuje już jakby pewną formę odwołania. Niemniej jednak ministerstwo rozważa wprowadzenie do ustawy o systemie oświaty bardzo konkretnych zapisów w tej sprawie.

Możliwość złożenia odwołania dotyczyć będzie decyzji podejmowanej w sprawie unieważnienia egzaminu, która spełnia przesłanki uznania jej za decyzję administracyjną z wszelkimi tego konsekwencjami.

3) Wglądy do prac egzaminu maturalnego

Każda osoba przystępująca do egzaminu maturalnego ma zagwarantowane prawo wglądu do sprawdzonych swoich prac pisemnego egzaminu maturalnego ze zdawanych przedmiotów. Przepis ten jest respektowany. Prawo wglądu nie oznacza prawa do otrzymania kserokopii konkretnej pracy.

Przedstawiony pogląd na problem kopiowania prac pisemnego egzaminu maturalnego podzielił zespół prawników zewnętrznych opracowując na prośbę ministerstwa opinię prawną w tej sprawie.

Analogiczne stanowisko w sprawie, o której mowa, zajął Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 27 lutego 2001 roku, sygn. akt I SA 1946/00.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego pisemne prace egzaminacyjne należy traktować inaczej niż dokumenty, z którymi postępowanie regulują przepisy kpa. Prace egzaminacyjne związane są z ocenianiem wiedzy i umiejętności, podlegają więc nadzorowi pedagogicznemu, którego zasady ustala minister właściwy do spraw oświaty i wychowania. Zasady przeprowadzania egzaminu maturalnego zawarte zostały w przywołanym na wstępie rozporządzeniu z dnia 30 kwietnia 2007 r. Przepis § 107 przywołanego rozporządzenia stanowi, iż sprawdzony i oceniony arkusz egzaminacyjny, tym karta odpowiedzi, są udostępniane absolwentowi do wglądu – na jego wniosek – w czasie i miejscu wskazanym przez dyrektora komisji okręgowej.

Z powyższego wynika, że sposób udostępnienia arkusza nie jest dowolny. Dyrektor komisji ma prawo i jednocześnie obowiązek umożliwić absolwentowi wyłącznie zapoznanie się z arkuszem. Wzmiankowany przepis nie pozwala na utrwalanie treści arkusza i zwielokrotnianie go w jakikolwiek sposób. Tak więc, wykluczone jest kserowanie materiałów egzaminacyjnych, bądź fotografowanie ich.

Gdyby zamiarem prawodawcy było umożliwienie także utrwalania arkusza egzaminacyjnego i zwielokrotniania go, mógłby ten zamiar wyrazić za pomocą jednoznacznych zwrotów językowych. Przykładowo, w kodeksie postępowania cywilnego (art. 9) odróżniono prawo do wglądu do akt od prawa do otrzymywania odpisów i wyciągów z akt.

4) Ostateczność oceny z egzaminu maturalnego

Naczelny Sąd Administracyjny w Postanowieniu z 24 lutego 2000 roku (sygn. akt I SA 1428/99), stwierdził, między innymi, że postępowanie egzaminacyjne (egzaminowanie i ocenianie) nie ma cech postępowania administracyjnego. Należy przyjąć, że oceny otrzymane z egzaminów z poszczególnych przedmiotów (tak pisemnych jak i ustnych) nie są decyzjami administracyjnymi, natomiast absolwentów przystępujących do tych egzaminów nie można uważać za strony w rozumieniu art. 28 kpa. Pism w sprawie, o której mowa, nie można traktować jako decyzji administracyjnych, tym samym nie podlegają one zaskarżeniu do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

W świetle powyższego zasadny jest przepis § 98 ust. 5 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 roku w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych – (Dz. U. Nr 83, poz.562, z późn. zm. ) stanowiący o ostateczności oceny ustalonej przez okręgową komisję egzaminacyjną na wniosek odpowiedniego zespołu egzaminatorów.

Prace pisemnego egzaminu maturalnego oceniane są komisyjnie przez doświadczonych nauczycieli-przedmiotowców, którzy uzyskali status egzaminatora i są odpowiednio przeszkoleni do sprawdzania arkuszy egzaminacyjnych w konkretnej sesji egzaminu tak, aby wszystkim zdającym, w skali całego kraju, stawiane były jednakowe wymagania, a oceny mogły być porównywalne niezależnie od komisji przeprowadzającej egzamin..

Żadna praca nie jest sprawdzana przez jednego egzaminatora.

Sprawdzanie odbywa się w warunkach skoszarowanych, co ułatwia wyjaśnianie wątpliwości oraz wymianę spostrzeżeń i wniosków. W sytuacjach szczególnych, kontaktują się ze sobą egzaminatorzy danego przedmiotu pracujący na rzecz różnych okręgowych komisji egzaminacyjnych.

Nad jakością pracy zespołów sprawdzających czuwa przewodniczący.

Ocena pracy ustalana jest zespołowo.

W zespołach sprawdzających prace egzaminacyjne pracują egzaminatorzy-weryfikatorzy, którzy kontrolują zasadność i poprawność oceniania prac.

5) Obowiązkowy egzamin maturalny z matematyki

Obowiązkowy egzamin maturalny z matematyki jest naszym zobowiązaniem cywilizacyjnym. Sprawę tę mocno eksponowano w wystąpieniach podczas konferencji rektorami szkół wyższych, o której mowa w punkcie 1) niniejszej odpowiedzi. Wszystkie uczelnie zgodnie prezentowały pogląd, że ocena z egzaminu z matematyki najpełniej charakteryzuje predyspozycje kandydata na studia. Opinię taką podzielają przedstawiciele uczelni bądź wydziałów humanistycznych. Wszyscy zgodnie wskazują na logiczność myślenia, poprawność wnioskowania, precyzję w formułowaniu opinii jaką kształci się poprzez nauczanie matematyki. Zdaniem uczestników spotkania efekty takie można otrzymać jedynie poprzez odpowiedni stosunek do realizowanych treści programowych z matematyki zarówno ze strony ucznia jak i nauczyciela. To z kolei może być zapewnione tylko wtedy, jeśli efekty tej pracy będą sprawdzane. A zatem istnieje potrzeba włączenia matematyki do obowiązkowych przedmiotów egzaminu maturalnego.

Oczywiście zakres sprawdzanej w ramach egzaminu maturalnego wiedzy i umiejętności z zakresu tego przedmiotu muszą być (i będą) zróżnicowane, niemniej jednak chociaż elementarnymi umiejętnościami, niezbędnymi w życiu codziennym, każdy maturzysta będzie musiał się wykazać.

Do roku 1982 matematyka była obowiązkowo zdawana na egzaminie dojrzałości. Następnie obowiązek ten pozostawiono tylko w określonych profilach kształcenia. W tym właśnie przedstawiciele uczelni dopatrują się przyczyn obniżenia efektów dydaktycznych w szkołach wyższych na przestrzeni ostatnich lat.

W aktualnym ustroju szkolnym odeszło się od profilowania klas w szkołach, których absolwenci przystępują do egzaminu maturalnego. Dlatego postuluje się, jak przed rokiem 1982, wprowadzenie obowiązkowego egzaminu maturalnego z matematyki dla wszystkich zdających z zachowaniem zróżnicowanych wymagań (do wyboru przez absolwenta).

Pierwsza wprowadzona w życie koncepcja egzaminu maturalnego zakładała powszechnie obowiązujący egzamin z matematyki. Absolwenci przystępujący do egzaminu maturalnego w 2002 roku obowiązkowo zdawali egzamin z matematyki.

Następnie, Pani Minister Krystyna Łybacka wstrzymała przeprowadzanie egzaminu maturalnego do 2005 roku i podjęła decyzję o przeniesieniu matematyki do grupy przedmiotów „do wyboru”.

Ponownie decyzja o przywróceniu matematyki jako obowiązkowego przedmiotu maturalnego podjęta została w 2006 roku. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 września 2006 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 164 poz.1154) wprowadziło matematykę jako obowiązkowy przedmiot egzaminu maturalnego począwszy od roku szkolnego 2008/2009.

Wobec licznych próśb uczniów i nauczycieli czteroletnich szkół ponadgimnazjalnych, uwagi na fakt, że uczniowie, o których mowa, w 2006 roku rozpoczynali naukę w klasie II szkoły ponadgimnazjalnej, przesunięto (rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r.) termin wprowadzenia obowiązkowego egzaminu maturalnego z matematyki o rok, to jest na sesję tego egzaminu w 2010 roku.

6) Egzamin z języka obcego nowożytnego, będącego drugim językiem nauczania w oddziałach dwujęzycznych

Ministerstwo prezentuje pogląd, że każdy akt prawny należy rozpatrywać całościowo. Nie powinno się formułować wniosków wyłącznie w odniesieniu do jednego konkretnego przepisu.

W § 57 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. przedstawiona została możliwość wyboru przez zdającego poziomu zdawania egzaminu maturalnego z przedmiotów obowiązkowych i dodatkowych (cyt.):

„§ 57. 1. Egzamin maturalny z przedmiotów obowiązkowych może być zdawany na poziomie podstawowym albo na poziomie rozszerzonym, z wyjątkiem przedmiotów, o których mowa w ust. 2 i 5. Wyboru poziomu egzaminu maturalnego z danego przedmiotu, w części ustnej i części pisemnej, zdający dokonuje w deklaracji, o której mowa w § 63 ust. 1.

2. Dla egzaminu maturalnego w części ustnej z języka polskiego i języka mniejszości narodowej nie określa się poziomu egzaminu.

3. Egzamin maturalny z przedmiotów dodatkowych jest zdawany na poziomie rozszerzonym, z wyjątkiem przedmiotów, o których mowa w ust. 4.

4. Dla egzaminu maturalnego w części ustnej z języka mniejszości etnicznej i języka regionalnego – języka kaszubskiego nie określa się poziomu egzaminu.

5. Absolwenci szkół lub oddziałów dwujęzycznych, którzy wybrali jako przedmiot obowiązkowy język obcy nowożytny, będący drugim językiem nauczania, zdają go, zarówno w części ustnej, jak i części pisemnej egzaminu maturalnego, na jednym poziomie, określonym w standardach wymagań, o których mowa w § 53 ust. 1.”.

Przepis ten jednoznacznie stanowi, że egzaminy z przedmiotów obowiązkowych mogą być zdawane na poziomie podstawowym albo na poziomie rozszerzonym z wyjątkiem opisanego w ust. 5 egzaminu z języka obcego nowożytnego, będącego drugim językiem nauczania, zdawanego jako przedmiot obowiązkowy.

W ust. 3 jest zapisane, że egzamin maturalny z przedmiotów dodatkowych jest zdawany na poziomie rozszerzonym. Nie ma tu wyłączenia dla języka obcego nowożytnego, będącego drugim językiem nauczania.

Jednocześnie w § 105 ust. 6. zostało zapisane (cyt.): „Zdający, który zdał egzamin maturalny z danego przedmiotu w części pisemnej na poziomie rozszerzonym, ma prawo przystąpić ponownie do egzaminu maturalnego z tego przedmiotu w części pisemnej na poziomie rozszerzonym.”.

Ponieważ, jak z powyższego wynika, egzamin z języka obcego nowożytnego, będącego drugim językiem nauczania, wybranego jako przedmiot dodatkowy, może być zdawany wyłącznie na poziomie rozszerzonym, a więc, zgodnie z przywołanym § 105 ust. 6, jego wynik można poprawiać również wyłącznie na poziomie rozszerzonym.

Regulacja zawarta w § 105 ust. 7 dotyczy sytuacji, gdy egzamin zdawany jest na poziomie określonym dla absolwentów szkół lub oddziałów dwujęzycznych, a to – w świetle powyższego – możliwe jest tylko w przypadku wybrania tego języka jako przedmiotu obowiązkowego egzaminu.

Źródło: www.men.gov.pl

Skomentuj ten artykuł na forum