Wiadomości

Prawo ojca - dochodzenie ojcostwa, art. 84 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

Opublikowany: cze 6, 01:08

28 kwietnia 2003 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie konstytucyjności przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.) regulujących kwestie dochodzenia ojcostwa, sygnatura akt K18/02.

Zgodnie z art. 77 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nieodłącznym elementem skutecznego uznania dziecka przez ojca jest zgoda matki. Jeśli dziecko jest pełnoletnie potrzebna jest również jego zgoda. Natomiast w sytuacji, gdy dziecko jest małoletnie, a jego matka nie żyje, nie przysługuje jej władza rodzicielska bądź porozumienie się z nią napotyka trudne do przezwyciężenie przeszkody, zgodę matki zastępuje zgoda przedstawiciela ustawowego dziecka.

Jeśli matka lub przedstawiciel ustawowy w odpowiednim terminie nie wyrażą zgody na uznanie dziecka przez ojca jedyną drogą ukształtowania praw stanu cywilnego ojca i dziecka jest sądowe ustalenie ojcostwa. Mężczyźnie, który twierdzi, że jest biologicznym ojcem dziecka nie przysługuje jednak czynna legitymacja do wystąpienia o sądowe ustalenie jego stosunku do dziecka. Kodeks rodzinny i opiekuńczy daje takie uprawnienie wyłącznie dziecku i matce (art. 84 § 1 k.r.o.).

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich ten stan prawny skutkuje naruszeniem sformułowanej w art. 77 ust. 2 Konstytucji zasady iż ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności i praw. Zasada ta jest elementem konstytucyjnego prawa do sądu, którego zasadnicza treść normatywna zawarta jest w art. 45 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem wnioskodawcy kwestionowane przepisy zasadniczo różnicują sytuację rodziców dziecka w zakresie możliwości ustalenia stosunków rodzicielstwa.

Rzecznik Praw Obywatelskich podkreśla, że oboje rodzice znajdują się w zbliżonej sytuacji faktycznej i w takiej samej sytuacji prawnej. Gwarancje ochrony praw rodzicielskich, zgodnie z którymi ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich, może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu (art. 48 ust. 2 Konstytucji) odnoszą się do obojga rodziców. Zdaniem wnioskodawcy sankcjonowana przez k.r.o. nierówność uprawnień matki i ojca w zakresie możliwości ustalania praw stanu cywilnego dziecka jest niezgodna z przywołanymi regulacjami konstytucyjnymi. Rzecznik uważa także, że wprowadzona w art. 77 k.r.o. nierówność narusza jednocześnie prawa dziecka, w związku z czym jest niezgodna z art. 72 ust. 1 zd. 1 Konstytucji, zapewniającym ochronę praw dziecka.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 77 k.r.o. jest zgodny z art. 72 ust. 1 zd. 1 Konstytucji i nie jest niezgodny z art. 31, art. 45 ust. 1, art. 48 ust. 2 i art. 77 ust. 2 Konstytucji. Trybunał orzekł również, że art. 84 k.r.o. w zakresie w jakim wyłącza prawo mężczyzny będącego biologicznym ojcem dziecka do dochodzenia ustalenia ojcostwa jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 72 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 oraz z art. 77 ust. 2 i nie jest niezgodny z art. 48 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał wskazał, że podstawową i nadrzędną zasadą systemu polskiego prawa rodzinnego jest zasada ochrony praw dziecka. Nie ma natomiast charakteru bezwzględnego zasada prymatu więzi biologicznej i rodziny naturalnej. Trybunał uznał, że art. 77 k.r.o. stanowiący o konieczności uzyskania zgody matki na uznanie dziecka przez ojca jest zgodny z Konstytucją. Zdaniem Trybunału akt uznania dziecka przez ojca wkracza w zakres praw osobistych matki. W sytuacji eliminacji konieczności uzyskania zgody matki jedynym dysponentem praw stanu cywilnego dziecka stawałby się mężczyzna. W konsekwencji istniałoby niebezpieczeństwo ustalenia więzi prawnych niezgodnych z rzeczywistymi więziami biologicznymi. Regulacja ta mogłaby stać się jednocześnie instrumentem szykan wobec matki dziecka.

Inną, niż uznanie formą kształtowania stanu cywilnego dziecka jest możliwość sądowego dochodzenia ojcostwa. Legitymację czynną mają w tym zakresie dziecko i matka, ewentualnie prokurator. Trybunał uznał, że stan ten jest niezgodny z Konstytucją. Zdaniem TK prawo ojca naturalnego do ustalenia ojcostwa znajduje oparcie w zasadzie ochrony praw dziecka (art. 72 ust. 1). Uniemożliwienie ojcu dochodzenia praw stanu cywilnego narusza konstytucyjnie gwarantowane prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz zamyka drogę sądową (art. 77 Konstytucji).

Konsekwencją niniejszego wyroku jest wprowadzona ustawą z dnia 17 czerwca 2004 roku o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2004.162.1691) regulacja art. 84 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego umożliwiająca dochodzenie sądowego ustalenia ojcostwa przez domniemanego ojca dziecka.

Źródło: www.trybunal.gov.pl

Skomentuj ten artykuł na forum

Szukaj w serwisie

Wzory pozwów, wniosków, umów i innych pism

Wiadomości i porady prawne

Konkordat między Rzeczpospolita Polską a Stolicą Apostolską

Rzeczpospolita Polska i Stolica Apostolska potwierdzają, że Państwo i Kościół katolicki są — każde w swej dziedzinie — niezależne i autonomiczne oraz zobowiązują się do pełnego poszanowania tej zasady we wzajemnych stosunkach i we współdziałaniu dla rozwoju człowieka i dobra wspólnego.

Czytaj dalej


Więcej

Porada prawna - Prenumerata RSS

Zaprenumeruj aktualności i porady

Archiwum wiadomości